این نمایشنامه با یکی از روش‌های سایه‌ای که به «اومبرومانیا» شهرت دارد؛ ساخته شده است. در این شیوه سایه‌ی اشکال، عمدتاً به وسیله دست و دیگر ابزارهایی که بعنوان مکمل استفاده می‌شوند؛ ایجاد می‌شود. با توجه به اینکه واژه معادل فارسی برای اومبرومانیا، وجود ندارد. من شخصاً از آن به عنوان" سایه‌نمایی با دست" یاد می‌کنم.  

در روش مذکور ، عنصر دست بین منبع نور و پرده نمایش قرار می‌گیرد و اعمال نمایشی انجام می‌دهد. هر چه‌قدر دست به منبع نور نزدیک باشد؛ سایه آن بزرگ و تار خواهد بود و هر قدر به پرده نزدیک باشد؛ سایه ایجاد شده، کوچک و واضح می‌شود. منبع نور، می تواند؛ نور شمع، ویدیو پروژکتور یا چراغ قوه لنزدار باشد. روش اومبرومانیا از لحاظ جایگاه عروسک‌گردان‌ها در صحنه به دو روش انجام می‌شود. در روش اول، عروسک‌گردان‌ها و منبع در معرض دید تماشاگران قرار دارند و پرده نمایش در پس زمینه صحنه قرار می‌گیرد.

در روش دوم که از نظر نمایشی کارکرد زیادی دارد؛ عروسک‌گردان‌ها دیده نمی‌شوند. منبع نور در پس زمینه قرار می‌گیرد و جلوی صحنه، پرده نمایش نصب می‌شود.  

بله. سال قبل برای اولین بار در کانون، نمایشی را با نام "دوست من کیه؟" کار کردم که در بخش میهمان جشنواره‌ی عروسکی کشوری، به نمایش درآمد. با توجه به استقبال بعمل آمده، یک کارگاه آموزشی نیز برای اعضای علاقه‌مند، برگزار کردم.

3ـ ایده‌ی این نمایش چطور به ذهن‌تان رسید؟

در بوسه بر ماه که داستانش از زاویه دست‌ها روایت می‌شود؛ اومبرومانیا سنخیت عجیبی با متن دارد. دلیلش هم است که اول تکنیک انتخاب شد. سپس ایده شکل گرفت. در اوایل کار که مجذوب اومبرومانیا شده بودم؛ مدام به این فکر می‌کردم؛ چه ایده‌های را می‌توان با آن اجرا کرد. از طرفی از مدت‌ها قبل احساس تکلیف می‌کردم که درباره شهدای کربلا کار هنری انجام دهم. در نهایت این دو عامل سبب شدند که درباره قمر بنی‌هاشم یک کار نمایشی بسازم.

در مجموع شکل‌گیری ایده حدود یک سال طول کشید.  اوایل که جرقه آن، در ذهنم زده شد؛ از لحاظ اجرایی به مشکلات زیادی برخورد کردم. طوری که مدتی آن را رها کردم. شش ماه بعد، ایده خودش به سراغم آمد و یک شب بدون این‌که زیاد به آن فکر کرده باشم؛ چهارچوب داستان و قالب اجرایی آن با تکنیک اومبرومانیا در ذهنم شکل گرفت و بعدها برای تکمیل آن از آقایان حسین قربانزاده و ناهید اللهویردیزاده نیز کمک گرفتم.

از این تکنیک بیشتر در متن برنامه‌های دیگر استفاده می‌شود و جنبه‌ی سرگرم آن رایج است. به‌عبارت دیگر کمی دشوار است که بتوانید یک متن دراماتیزه شده را با آن اجرا کنید. از این نظر شاید کمتر نمایشنامه‌ای را می‌توان پیدا کرد که  با این قالب اجرا شود. بنابراین نویسنده‌ای که می‌خواهد برای این روش، متن بنویسد. بهتر است با اصول و قواعد آن آشنا باشد تا بتواند نمایشنامه‌ای مناسب تکنیک بنویسد.

حتماً دارد. مخصوصاً در نمایش‌هایی که برای کودکان اجرا می‌شود؛ از این قابلیت بیشتر می‌توان استفاده کرد. منتهی نحوه بکارگیری آن باید طوری باشد که به روایت و جذابیت داستان کمک کند و قابلیت‌های حرکتی نمایش را کم نکند.

تا چه میزان از این تکنیک می‌توان در مراکز استفاده کرد؟ قابلیت اجرا، هزینه و امکانات؟

اومبرومانیا روشی کاملاً کتابخانه‌ای است. همه مراکز کانون می‌توانند با آموزش لازم از این شیوه استفاده کنند. کافی است چراغ قوه‌ای لنزدار خریداری شود. در این صورت می‌توان با ایجاد نور در فضایی نسبتاً تاریک مثل سالن اجتماعات مرکز، برنامه‌ی نمایشی اجرا کرد. حتی با پروژکتور کتاب‌خانه هم می‌توان این کار را انجام داد.

این شیوه مانند سایر روش‌های عروسکی نیست که در آن، ساعت‌ها وقت برای طراحی عروسک و دکور صرف می‌شود کافی است کمی خلاقیت داشته باشید. آن وقت می‌توانید در زمانی بسیار کوتاه، عروسک مورد نظر خود را به کمک نور و سایه ایجاد کنید.

کافیست مربیان مراکز در نشست‌هایی یک روزه یا دو روزه، با اصول و قواعد آن آشنا شوند. در ادامه، می‌توانند با استفاده از تجاربی که در دوران مربیگری خود اندوخته‌اند؛ برنامه‌های خلاقانه‌ای طراحی و اجرا کنند. از زاویه‌ی دیگر، آموزش این تکنیک می‌تواند به روند برگزاری کارگاه‌های عروسکی فرایند محور کمک کند و تعداد مراکز مجری این برنامه را گسترش دهد.

با توجه به هماهنگی‌هایی که با مدیر کل محترم کانون استان صورت گرفته؛ مقرر شد در نیمه دوم سال‌جاری یک نشست تخصصی برای مربیان علاقه‌مند برگزار شود. همچنین مراکزی که زمینه‌ی لازم برای اجرای این تکنیک را دارند؛ شناسایی شده و تمهیدهای لازم جهت تجهیز آنها انجام خواهد شد. در دراز مدت نیز همان‌طور که عرض کردم؛ دستور کار توسعه و ترویج اومبرومانیا در کارگاه‌های فرایند محور خواهد بود.

 این تکنیک جشنواره پسند است؟

روش‌های سایه‌ای پر رمز و راز هستند و از نظر زیبایی‌شناسی، در سطح بالایی قرار دارند. با این حال این تماشاگران هستند که باید در مورد کار نظر بدهند. به نظر من چون روش مذکور، علاوه بر زیبایی‌های هنری،  تازگی و جذابیت نیز دارد؛ طبعاً برایشان خوشایند خواهد بود. البته دلیل اصلی استقبال مخاطب، این است که شیوه اومبرومانیا قابلیت‌های زیادی در حرکت دادن کاراکتر دارد؛ طوری که بعضی اوقات احساس می‌شود؛ بجای نمایش، شاهد انیمیشنی زنده هستیم.

در این نمایش، عنصر دست، ماده اصلی و اساسی عروسک‌هاست حتی در بعضی جاها برای اشیای صحنه نیز از آن استفاده شده است. در مجموع برای عقاب، اسب، بوته، لانه‌ی پرنده، جوجه و نخل از دو یا چند دست، استفاده شد در جاهایی  هم که طراحی عروسک با دست، مقدور نبود؛ از اشیای دیگر به‌عنوان مکمل استفاده گردید.