دوران کودکی و نوجوانی دوران پرسش گری می باشد و وقتی خود کودک پرسش می کند، زمینه برای پذیرش مفاهیم در او بسیار بالاست. این فرصت طلایی را باید غنیمت شمرد و پاسخگوی نیازهای آن ها به بهترین نحو بود. این رسالت با توجه به این که کودکان و نوجوانان ما امروزه درمعرض بی شمار پیام های غیر دینی و غیر اخلاقی قرار دارند بسیار سنگین تر می شود. نشر کتاب های خوب مذهبی یکی از مهمترین و موثرترین راه های ایمن کردن کودکان و نوجوانانمان در مقابله با این هجمه ی تهاجم فرهنگی می باشد. ولی متاسفانه تعداد کتاب های مناسب مذهبی که برای این گروه سنی نوشته می شود کم است. در همین راستا روابط عمومی اداره کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان اصفهان، هفته ی ملی کودک را فرصت مناسبی دید تا با سعید روح افزا، نویسنده ی کتاب های مذهبی کودک و نوجوان گفتگو کرده و ضمن پرسش از چگونگی وضعیت ادبیات مذهبی کودک و نوجوان در حال حاضر، نقش کانون پرورش فکری کودک و نوجوان را در این میان جویا شده است.
گفتگو با سعید روح افزا، نویسنده ی کودک و نوجوان
آقای روح افزا نویسندگی را از کی و به چه صورت آغاز کردید؟
نگارش را به صورت حرفه ای از سا ل 1359 با عضویت در هیات تحریریه مجله سروش ( صدا و سیما ) آغاز کردم و سپس قالب های گوناگون مانند قصه، نمایش نامه و فیلم نامه را آزمودم . تاکنون علاوه بر نوشتن متن برنامه های متعدد داستانی و نمایشی تعدادی کتاب هم منتشر کرده ام .
چند عنوان کتاب کودک و نوجوان تا به حال از شما به چاپ رسیده است؟ چه تعداد از آن ها توسط کانون پرورش فکری کودک و نوجوان بوده است؟
حدود 60 کتاب نوشته ام که مخاطب آن ها کودکان و نوجوانان هستند و بیش از 20 جلد از آن ها را کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر کرده است.
جایگاه کانون پرورش فکری کودک و نوجوان را درمیان سایر ناشران کودک و نوجوان چطور ارزیابی می کنید؟
حدود پنجاه سال قبل وقتی که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز به کار کرد، ناشر تخصصی کودک و نوجوان نداشتیم ولی در حال حاضر تعداد زیادی از ناشران به صورت تخصصی در حال تولید و عرضه ی آثار برای مخاطب کودک و نوجوان هستند و این موضوع کار را مقداری سخت تر می کند.
ادبیات مذهبی کودک و نوجوان را با توجه به این که بیش از30 سال از پیروزی انقلاب اسلامی می گذرد، چطور ارزیابی می کنید؟ آیا به جایگاه مطبلوب خود رسیده است؟
یکی از مهمترین زمینه هایی که انتشارات کانون باید به آن توجه کند، ادبیات مذهبی کودکان و نوجوانان است.
بعد از انقلاب، ادبیات مذهبی کودکان و نوجوانان در ایران دچار دگرگونی شد. هم تعداد نویسندگان این حوزه افزایش پیدا کردند، هم خواننده ها بیشتر شدند، هم تنوع آثار و کیفیت چاپ و چگونگی تصاویر تغییر کرد. اما نکته بسیار مهم این است که بیش از سه دهه فعالیت در این حوزه، از نظر موضوعی پیشرفت چشمگیری را به دنبال نداشت. بیشتر نویسندگان در این سال های بسیار به بازنویسی و پرداخت مجدد قصه های قرآن و تاریخ معصومان علاقه نشان دادند و کمتر وارد حوزه ی معارفی و عقیدتی شدند .
شما خود چه قدم هایی دراین زمینه تا کنون برداشته اید؟
کاری که ما دنبال کردیم، پرداختن به مفاهیم و معارف دینی و تلاش برای ارائه مناسب آن ها به مخاطب بود. این تلاش که حدود ده سال طول کشید، منجر به تولید چند مجموعه کتاب در انتشارات کانون شد. مجموعه کتاب اندیشه در 12 جلد، مجموعه کتاب رویش در 3 جلد، مجموعه کتاب آسمان چه می گوید در 10 جلد و مجموعه کتاب بوی گل محمدی در 5 جلد.
از 30 جلد کتابی که اشاره شد، 22 جلد را من نوشتم و در خصوص 8 جلد دیگر نقش مشاوره ای داشتم. از مجموعه بوی گل محمدی تنها یک جلد تحت عنوان « زمین او » منتشر شده و بقیه در دست آماده سازی و چاپ است.
چه دستاوردهایی را نتیجه ی این اقدام می دانید؟
این تلاش دو دستاورد مهم داشت. اولا با اقبال مخاطب مواجه شد و این کتاب ها به نسبت سنگین بودن محتوایی و نداشتن تصویر و برخی جذابیت های ظاهری فروش خوبی پیدا کرد. دستاورد دیگر، توجه مثبت منتقدان و متخصصان به این آثار بود، به گونه ای که بسیاری از عناوین فوق در جشنواره های تخصصی کتاب جایزه گرفتند و تقدیر شدند.
این مسیر برای اولین بار در ادبیات کودک و نوجوان پیموده شد و کانون در ارائه این آثار فراتر و پیشگام تر از ناشران دیگر عمل کرد. اینک شایسته است که کانون به موفقیت خود بها دهد و برای دنبال کردن این مسیر، برنامه ریزی و اقدام مناسب داشته باشد.
تعداد کتاب های مذهبی که برای کودک و نوجوان نوشته می شوند بسیار کم است، شما علت آن را چه می دانید؟ کانون چطور می تواند در این خصوص راهگشا باشد؟
یکی از دلایل کم بودن آثار مذهبی – به ویژه آثار مذهبی ارزشمند و ابتکاری- کم بودن پدیدآورندگان دانا و خلاق و خوشقلم است. ما در این زمینه نیازهای زیادی داریم که در جایی مثل کانون باید برای آن فکر کرد. کانون می تواند پرورش دهنده و معرفی کننده نویسندگان جدید و متعهد به جامعه ی فرهنگی کشور باشد.
شما چه راهکارهایی را برای پاسخگویی به نیازهای فکری و فرهنگی کودکان و نوجوانان و رونق گرفتن بازار کتاب مذهبی این گروه سنی پیشنهاد می کنید؟ به نظر جنابعالی چطور می شود خلاء موجود در این زمینه را پر کرد؟
به منظور پاسخ دادن به نیازهای فکری و فرهنگی کودکان و نوجوانان و آشنا کردن ایشان با معارف آسمانی باید چند کار هماهنگ انجام شود. اولا به نویسندگانی که کم و بیش توان تجربه کردن در این زمینه ها را دارند، میدان داده شود و کار آنان مورد حمایت قرار گیرد . ثانیا عرضه این آثار به مخاطب، رویکردی متفاوت با استفاده از روش های جدید و کارآمد داشته باشد. ثالثا از طریق تشکیل کارگاه های آموزشی و تجربی، استعدادهای جوان پرورش پیدا کنند. همچنین برای تعامل بهتر و بیشتر، خط ارتباطی پیوسته و منظمی بین پدیدآورنده و مخاطب به وجود آید. همه ی این ها وقتی محقق می شود که مسئولان درباره ی اهمیت و لزوم آن به یک باور عمیق برسند و حاضر شوند دشواری هایش را تحمل کنند.
و سوال آخر این که:
چه تخصص هایی را برای نوشتن یک کتاب موفق کودک و نوجوان در زمینه ی معارف دینی لازم می دانید؟
نویسندگی مذهبی نیاز به سه مقدمه دارد تا کارایی داشته باشد. یکی این که نویسنده ی مذهبی باید درباره ی مذهب، بینش و سواد داشته باشد. دوم این که از نظر ادبی و قوت قلم به حد قابل قبولی رسیده باشد و دیگر آن که ابتکار و خلاقیت داشته باشد.
سعید روح افزا، نویسنده ی کودک و نوجوان ایران؛ کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی موفق به دریافت جوایز بسیار از جشنواره های متعدد می باشد که از آن جمله می توان به نمونه های زیر اشاره کرد:
- کتاب سال جمهوری اسلامی ایران ( دوره 27 – برنده کتاب سال ) برای تالیف کتاب او همنشین فرشته ها بود (کانون پرورش فکری )
- کتاب سال جمهوری اسلامی ایران ( دوره 24 – تقدیر شده ) برای تالیف مجموعه کتاب اندیشه (کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان )
- جشنواره کتاب کودک ونوجوان ( دوره 12 ) برای تالیف مجموعه کتاب اندیشه (کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان )
- جشنواره کتاب کودک و نوجوان ( دوره 15) برای تالیف کتاب «میان ما و خدا » (کانون پرورش فکری )
- جشنواره انتخاب کتاب سال رضوی ( دوره 4 ) برای تالیف کتاب غنچه همان گل است ( کانون پرورش فکری )
جشنواره کتاب کودک ونوجوان ( دوره 5) برای تالیف کتاب چشم ها در انتظار ( بنیاد بعثت )
و ...