مترسک های منطقه ی گرمسیری دهلران

گردآورنده:شیرین کایدخورده

سمت:مربی مسوول مرکز فرهنگی هنری دهلران

 

 

مقدمه

"بگذارید بگویم که مترسک یک «پیام رسان» است.چرا نباشد؟او قلبا یک نماد یا یک عمل نمادین است,و هیچ اشاره ی مستقیمی به خودش ندارد,هیچ چیز از خودش ندارد و هیچ چیز برای خودش نمی خواهد.

با خود می گوید:(بایسته است که احساس تنهایی بکند) و در واقع نزد بسیاری,مترسک نماد تنهایی است.

مترسک را فقط آن هنگام به یاد می آورند که در مکانی ترک شده باشند.

خودش را به بی خیالی میزند و یک سرو گردن از بلندترین گیاه زمین مجاورش بلندتر می ایستد,بهترین کاری است که

می شود از او و از آن غرور میانجی گرانه اش انتظار داشت ولی حتا اگر خودش هم نخواهد چیزی بروز بدهد,درک عمیق اش

از تنهایی, با آن لبخند همیشگی وآن کلاه حصیری و آن آغوش باز جور درنمی آید. سعی می کند و هرگز نمی تواند رنج

همیشگی یک کولی دوره گرد را از خاطره ها بزداید.

هنگامی که واپسین ضربه ی داس,پیوند آخرین ساقه را با زمین تصدیق میکند,نوک منقار کلاغ از گوش مترسک

کاه و پوشال بیرون می کشد,جا به جای تنش سوراخ سوراخ و درهم ریخته می شود,مترسک شکل و سیمایی تازه

می یابد:تصویر حقیقی تر سالکی که در نقاط مختلف بدنش اندرونه ای برای به نمایش گذاشتن دارد و هنوز همان

حنده را برلب.

در واپسین لحظه,شکل مطلوب او اینگونه دگردیسی می یابد:آشتی همه با همه؛آشتی زمین با کلاغ,آشتی کلاغ با

مترسک و سرانجام متلاشی شدنش,جایی که دیگر چیزی برای تقسیم وجود ندارد,در واپسین لحظه,مدینه ی محبوب

مترسک به جایی همچون نیستی محض بدل می شود,این جاست آن مدینه ی محبوب تنهایان...

 

«مجله ی هزارتو»

در منطقه ی گرمسیری دهلران, مزارع گندم,جو,کلزا و ذرت فراوانی وجود دارد که هیچ کدام ازحمله ی پرندگان در امان نیست

دراین منطقه بنا به نوع مزرعه, مترسک های مختلفی ساخته می شود که اغلب از جنس کاه و حلبی می باشد که در ذیل به

معرفی آنها پرداخته می شود.

 

 

مترسک حلبی:

 

مترسک های حلبی در مزرعه های گندم و جو کاربرد زیادی دارد چراکه هم ماندگاری شان زیاد است و هم نور خورشید را 

منعکس میکنند و این به ترساندن گنجشکها منجر میشود اما دلیل اصلی ساختن مترسک حلبی, صدایی است که از برخورد

چوب دستی یا بیل کشاورز به بدن مترسک تولید میشود.

 گنجشک ها به صورت گروهی به مزارع حمله میکنند و تنها راه ترساندن آنها تولید صداست,هرچند این پرندگان حافظه ی

خوبی ندارند و خیلی زود صدای بلند مترسک حلبی را فراموش میکنند درست برعکس کلاغ ها که از حافظه ی فوق العاده

ای برخوردارند.

در ساخت این مترسک ها از قوطی های 5 کیلویی و10 کیلویی تو خالی استفاده می شود ؛ تو خالی به این علت که صدای

 چوبدستی یا بیل انعکاس داشته باشد. چند قوطی کوچک هم به بدنش آویزان می کنند تا باد آنها را تکان داده و در نبود

کشاورز تولید صدا کنند.

 

 

 

مترسک تفنگچی در مزرعه های ذرت کاربرد بیشتری دارد چرا که مهاجمان این مزرعه ها کلاغ ها هستند,کلاغ هایی که از هیچ چیز نمی ترسند حتی روی شانه های مترسک به انتظار رفتن کشاورز می نشینند تا حمله ی خود را به مزرعه آغاز کنند.تنها چیزی که باعث ترساندن کلاغهاست صدای تفنگ است؛ به محض شلیک گلوله حتی از یک تفنگ بادی,کلاغ ها احساس خطر کرده ودیگربه آن مزرعه نزدیک نمیشوند حتی به دلیل هوش بالایی که در شناختن چهره ی آدم ها و مزرعه های مختلف

دارندهرگز به آن مزرعه نزدیک نمی شوند.کشاورزان با آگاهی از این موضوع, مترسک هایی کاهی درست میکنند که چوب بلندی به شکل تفنگ در دست دارند که سرچوب رو به آسمان است و تا زمانی که مترسک چوب در دست دارد هیچ کلاغی به مزرعه نزدیک نمیشود,واین در حالی است که کشاورز تفنگش را قبلا به سمت کلاغ ها نشانه گرفته و شلیک کرده باشد در غیر این صورت کاری از مترسک تفنگچی برنمی آید. در ساخت این مترسک معمولا از کاه یا چوب درختان استفاده می شود و لباس تنش شبیه لباس کشاورز است.و گاهی شنلی روی دوش مترسک می گذارند تا باد آن را تکان دهد اما مهمترین چیز, چوبی است که باید به شکل تفنگ ساخته شود و در دست مترسک قرا گیرد آن هم رو به آسمان و این دقیقا چیزی است که کلاغ ها از آن می ترسند چرا که شلیک تفنگ کشاورز را به تلخی تجربه کرده اند.

 

 

این نوع مترسک از کاه یا ساقه های خشک گندم و جو ساخته می شود و اغلب در مزارع ,سیب زمینی,هندوانه و

خربزه استفاده می شود.بعد از برداشت گندم وجو زمین کشاورزی لبریز از کاه و ساقه های بلند گندم و جو است

که کشاورزان صیفی کار از آنها برای محافظت از محصولات استفاده می کنند و همچنین ساختن مترسک.

 

 

 

 

منابع:

کلیه ی منابع و اطلاعات مترسک های منطقه, به صورت تحقیق از کشاورزان, خصوصا پدر زحمتکش اینجانب که از کشاورزان نمونه ی منطقه می باشند جمع آوری شده و از هیچ منبع مکتوبی استفاده نشده است.