کد خبر: 240772
تاریخ انتشار: ۲۴ اسفند ۱۳۹۳ - ۱۱:۰۶
تاریخچه انیمیشن در ایران/ قسمت 2

 

 

انیمیشن ایران در نیم قرن اخیر سه دوره ی مختلف را سپری کرده است:

1- تولد: اوایل1960 (اواخر1330)

2- خواب زمستانی: از1979(1358)

3- بیداری تدریجی: اواسط دهه ی1990(1370)

 

دوره اول: تولد

 

در اواخر دهه 1950(1330) وقتی اسفندیار احمد یه هنوز پسر جوانی بود  با دیدن فریم های متوالی یک نوارفیلم (سلولوئیدی) که به تصادف دستش افتاده بود راز "حرکت" در فیلم را دریافت . او چنان از این کشف خود هیجان زده شده بود  که تصمیم گرفت خودش نمونه ای از آن را بسازد. اوکه دستی در طراحی داشت توانست با استفاده از یک دوربین بولکس شانزده میلیمتری  طراحی های مدادی اش را به فیلم انیمیشن تبدیل کند.

به این ترتیب بود که انیمیشن یک بار دیگر در این گوشه ی دنیا آفریده شد؛ بدون اطلاع ازابداع آن توسط  امیل کوهل – در فرانسه - در پنجاه سال پیش تر از آن.

در همین زمان هنرمند جوان دیگری به نام نصرت الله کریمی که در رشته سینما و انیمیشن در پراگ تحصیل کرده بود به ایران بازگشت و کارش را در اداره ی فرهنگ و هنر با احمدیه شروع کرد. سپس جعفر تجارتچی  نیز به کریمی و احمدیه پیوست. این سه انیماتور اولین استودیوی انیمیشن ایران را بنا کردند و توانستند اولین انیمیشن های کوتاه ایران را بسازند.

حرکت جدی انیمیشن خلاق در 1969(1348) پس ازسه دوره فستیوال مهم بین المللی که برای کودکان  و جوانان  در تهران برگزار شده بود شکل گرفت. در این جشنواره ها فیلم های درخشانی  توسط هنرمندانی چون Norman McLaren ,Raoul Servais, Bordo Dovnikovic, Frederic Back, Fyodor Khitruk ,John Hubley ,Bruno Bozzeto, Jiri Trnka, Bretislav Pojar

 و بسیاری از هنرمندان  شرق اروپا و کشورهای غربی به نمایش گذاشته شد.

به این ترتیب در ایران یک فضایاشتها برانگیز برای تحقق انیمیشن کیفی برای جوانان مستعد و مشتاق ایجاد شد که پیش از آن زمان امکان دسترسی به آن قابل تصور نبود.

استقبال زاید الوصفی که این فستیوال به دنبال داشت درخواستهای تازه ای برای انیمیشن با کیفیت بالا میان دست اندرکاران فرهنگی و هنر مندان خلاق به  وجود آورد.

کم کم طراحان, تصویرسازان, گرافیست ها و نقاشان  تحصیل کرده شکل گرفت که جذب هنر انیمیشن شدند و به تصاویرساکن خود (طراحی، نقاشی، گرافیکو...) که حرکتی نداشتند جنبش، حرکت وجذابیتدادند مانند نورالذین زرین کلک، فرشیدمثقالی، اکبرصادقی، نفیسه ریاحی، آراپیک باغداساریان و مرتضی ممیز.

کانون پرورش فکری کودکان ونو جوانان جوان ترین و شایسته ترین سازمان هنری و فر هنگی ای بود که با راه اندازی مرکز فیلمسازی خود این دریچه را به روی هنرمندان مستعد و فیلم های کودکان و نو جوانان گشود.

این مؤسسه در اواخر دهه 1950 (1330) توسط  لیلی امیرارجمند ومعاون او فیروز شیروانلو به منظور  پاسخ دادن به نیازهای فرهنگی کودکان شکل گرفت که شامل سالن نمایش , کتابخانه و کارگاه های متعدد آموزش هنرها در تهران و شهرستانها وحتا روستا ها و برای تمام کودکان کشور بود.

همزمان نورالدین زرین کلک هنر آموخته ی انیمیشن در بلژیک، اولین مدرسه ی انیمیشن را در ایران تاسیس کرد. ابتدا در سال 1974 (1353) در سطح کاردانی برای کانون پرورش و سه سال بعد  درسطح کارشناسی ارشد در دانشگاه هنر "فارابی". این دانشجویان تیم های انیماتور را را برای کمک   به کارگردانان کانون تشکیل دادند یا به عنوان انیماتور مستقل شروع به کار کردند.

برخی از آنان اکنون کارگردانان صاحب نام یا استادان انیمیشن در داخل یا خارج از ایران (دراستودیوی والت دیزنی یا سایردانشگاه ها و استودیوها) هستند.

  در کمتر از یک دهه (1970-1978) ده ها فیلم انیمیشن با کیفیت ومحتوا در کانون تولید شد که از فستیوالهای بین المللی جوایز فراوانی نصیب ایران کردند.

 

دوره دوم: خواب زمستانی

 

پس از این شروع درخشان، انیمیشن ایران به دلیل شرایط خاص پیروزی انقلاب اسلامی، جنگ عراق با ایران و انقلاب فرهنگی به یک خواب زمستانی طولانی فرو رفت. هنر مندان انیماتور نیز مانند دیگر هنرمندان یا تغییر شغل دادند وبه دنبال کارهای تجاری رفتند و یا از کشور گریختند .

در این دوره چرخ تولید باز ماند، مدارس هنری بسته شدند و فستیوال بین اللمللی کو دکان و نوجوانان تعطیل شد.

روی دیگر این سکه :

  • "کانون " - که بر اساس اصول جدید اسلامی توسط نسل دوم انیمیشن یعنی مهین جواهریان , فرد مقدم، عبدالله علیمراد، رسول آزادانی، احمد عربانی, صفرعلی اصغر زاده ، فرخنده ترابی به اضافه جمعی از مبتدیان در این زمینه از نو بنا نهاده شده بود- تلاشها ئی را برای زنده نگه داشتن انیمیشن انجام داد.
  • مدرسه انیمیشن جدیدی در "رادیو و تلویزیون " تحت نظارت مسعود توکلیان به وجود آمد.
  • دانشکده اسلامی انیمیشن در سطح کارشناسی ارشد با مدیریت اکبرعالمی وتدریس یک استاد روسی تاسیس شد.
  • همزمان با کنار گذاردن هنرمندان قدیمی وتعطیل مدارس هنری ،سازمانهای جدید ی مثل مدارس هنری/ مذهبی شروع به کار کردند و فیلمهائی تولید کردند که گاه شامل فیلمهای انیمیشن نیز می شد.

 

دوره سوم: بیداری تدریجی

 

انیمیشن جان تازه گرفت وقتی که:

  • کامپیوترها به بازارآمد و جوانان را به خلق حرکتهای اولیه و ساخت پیام های تبلیغاتی ساده انیمیشنی  تشویق کرد.
  • یک سازمان تلویزیونی به نام "صبا" به منظور تولید و حمایت از سریالهای انیمیشنی برای کانالهای تلویزیون ایران براساس موازین  انقلاب فرهنگی و الگوهای اسلامی تاسیس شد.
  • اصلاحات اجتماعی از 1997 (1377) تا 2005 (1380) باعث بوجود آمدن حمایتهائی برای فعالیت های هنری از جمله انیمیشن  شد. در طول یک دهه ده ها و بعد صدها استودیوی کوچک و بزرگ  به وجود آمد و هزاران دقیقه سریال انیمیشن تلویزیونی برای کود کان  با مقاصد سرگرمی آموزشی و دینی تولید شد.
  • با افزایش روزافزون جمعیت کودک ونوجوان کشور نیاز و علاقه به انیمیشن بیشتر شد.
  • فستیوال بین المللی فیلمهای انیمیشن توسط کانون پرورش در سال 2000 (1379)شروع به کار کرد وکوشید فضای حد اقلی بجای انیمیشن سال های دهه ی1350 را باز گرداند.
  • مدارس خصوصی جدیدی تاسیس وبه دانشکده های انیمیشن دولتی اضافه شد. 
  • "مرکز گسترش فیلم مستند و فیلم کوتاه" برای حمایت از فیلم سازان جوان بنا نهاده شد و به رغم نامش نیم نگاهی به تولید انیمیشن انداخت.