کد خبر: 219787
تاریخ انتشار: ۱۷ تیر ۱۳۹۲ - ۱۳:۳۳
بازدید 4482
به مناسبت 18 تیر ماه روز ادبیات کودک ونوجوان

ادبیات شکل خاصی از هنر است که از راه دگرگونی در ساختار زبان عادی پدید می آید و مهمترین هدف آن ایجاد تاثیرات عاطفی بر مخاطب است.هر متن ادبی که بتواند این تاثیر را بر کودک بگذارد،آن متن ادبیات کودکان به شمار می آید.ادبیات کودکان حقیقتی زنده است.این حقیقت زنده را هنگامی می توان شناخت که درک درستی از معنا و کارکردهای آن داشته باشیم. ...

ادبیات کودکان و نوجوانان بخشی از ادبیات است که برای کودکان از سن پیش دبستان تا پایان دوران نوجوانی مناسب تشخیص داده شده است.معنای ادبیات کودکان و نوجوانان چیزی فراتر از یک شعر زیبا و یا افسانه ای کهن نیست که کودک و نوجوان را سحر می کند و دروازه های دنیای جادویی تخیل را در برابر چشمهای او باز می کند و به آنان افق های تازه ای از زندگی و هستی را نمایش می دهد.چه بسیار آثاری که در ابتدا با این قصد که مربوط به دنیای کودکان است،نوشته نشده اند اما در طول زمان به آثار کلاسیک کودکان و نوجوانان تبدیل شده اند،زیرا بهترین و بالاترین ارتباط را با کودکان و نوجوانان برقرار کرده اند.

رشد ذهنی کودکان و نوجوانان وابسته به عوامل متغیر زیادی است که موجب می شود آنها تحت تاثیر عوامل مختلف از نظر روحی و ذهنی با یکدیگر تفاوتهای بسیاری داشته باشند.نظریه پردازان زیادی مانند پیاژه،اریکسون،کلبرگ،ورنر و...مراحل رشد را تقسیم بندی و تشریح می کنند،اما از بین این نظریه ها نظریه تحول هوش شهودی از "ورنر" و نظریه اریکسون حائز اهمیت است.
در نظریه "ورنر" دو نوع هوش یا دو نوع طرز فکر را که در ابتدای کودکی به طور موازی و همزمان رشد میابند مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و نشان داده است که در کنار "هوش هندسی-تحلیلی"و یا "منطقی و فنی"،هوش دیگری وجود دارد که تنها در دوره کودکی (قبل از ورود کودک به تفکر منطقی)،از برجستگی قابل ملاحظه ای برخوردار است و آن هوش فیزیونومی است.این هوش همان نوع طرز تلقی از پدیده ها و جهان هستی است که در دنیای عرفان و شعر از طریق کشف و شهود و اشراق به آدمی دست می دهد و به تدریج در مراحل بعدی تحول خود از بین می رود و یا بسیار کم رنگ می شود (ورنر 1947)
کودکانی که جهان را به روش فیزیونومی درک می کند تفاوتی بین جاندار و بیجان نمی گذارند به همین جهت گرایش دارند که تمامی جهان را به صورت زنده و معنی دار و سرشار از احساس و هیجان درک کنند.این نوع تفکر،شبیه همان احساسی است که عرفای شوریده حال نسبت به طبیعت و جهان هستی دارند.آنها همه چیز را زنده و جاندار می بینند.این نوع تفکربه شکلی غنی تر،جامع ترو زیباتر در دنیای هنرمندان بویژه شعرا ونقاشان و موسیقی دانان به فراوانی مشاهده می شود ولی جای بسی تاسف دارد که این تفکر و کلا هوش شهودی در دوره بزرگسالی کارکرد خود را از دست می دهد.شاید مهمترین عاملی که در این فاجعه بزرگ نقش بنیادی دارد نظام تعلیم و تربیت انسان است که در سن آموزشگاهی بر کودک تحمیل می شود.
اگر مفاهیم ادبیات به گونه ای برای کودکان و نوجوانان مطرح گردد که بتوان قوه تخیل و خلاقیت آنها را تقویت نمود،این قوا به شکل زیباتر و غنی تری در آینده بروز خواهد نمود.
در نظریه اریکسون نیز به مراحل رشد هشتگانه و تحلیل بحران های حاصل از هر مرحله پرداخته می شود که در اکثر مواقع جنبه درمانی نیز دارد.اریکسون (1958) معتقد است که در داستانها یا به صورت کلی ادبیات،کودک با تجارب و عواطفی روبه رو است که مشابه تجارب و عواطف بحران های دیده شده در مراحل رشد است.داستانها و شعرها و قصه ها به کودک کمک می کند که آسانتربا بحرانها روبرو شود و آسانتر بر آنها غلبه کند.به اعتقاد اریکسون قصه ها از جمله قصه های پریان،اسطوره ها،حماسه ها در رشد عاطفی و اجتماعی کودک نقش با اهمیتی دارد.به طور کلی کودک متناسب با مراحل مختلف رشد و بحران ها و عواطف مربوط به آن و همینطور توانایی ذهنی در کسب شناخت،نیازهای متفاوتی دارد که ادبیات و به طور اخص کتاب،در صورت انطباق با این نیازها میتواند به او بسیار کمک کند.
 
برخی نمونه تاثیرهایی که ادبیات کودک و نوجوان می تواند بر مخاطب خود بگذارد به شرح زیر است:
  • آشنایی کودکان و نوجوانان با فرهنگهای متفاوتی که در سر تا سر زمین وجود دارد.انتقال تجربه های مختلف مناطق گوناگون جهان به کودکان و نوجوانان این فرصت را می دهد که علاوه بر اینکه با شیوه های زیستی متفاوتی آشنا می شوند با درگیر کردن عواطف خود از این تجربه ها لذت ببرند.
  • ادبیات کودک و نوجوان به رشد و ارتقاء سطح شناخت مخاطب خود کمک می کند.
  • ادبیات کودک و نوجوان یکی از عوامل مهم رشد شخصیت کودک است.
  • ادبیات کودک به رشد مهارتهای زبانی کودک در مرحله سنی پیش دبستانی و سال های اولیه دبستان کمک می کند.
  • ادبیات کودک انگیزه را برای رشد تخیل کودک فراهم می نماید.
  • ادبیات کودک کمک می کند تا کودک بتواند مراحل بلوغ ذهنی و عاطفی را بهتر و موفق تر پشت سر بگذارد.
  • ادبیات کودک می تواند حجم وسیعی از اطلاعات و دانش های مختلف را که جزء ضروری از زندگی امروزی است را به مخاطب انتقال دهد.
  • -به اعتقاد بسیاری از نظریه پردازان از ادبیات به عنوان گفتمان تعلیمی در رابطه به تعلیم و تربیت کودک و نوجوان می توان استفاده نمود.
 
در این راستا وظیفه مسئولین و متولیان امر تعلیم و تربیت این است که بیش از پیش با توجه به مراحل مختلف رشد نیاز های خاص هر مرحله را مشخص کنند و آنگاه متناسب با هر مرحله مواد خواندنی مناسب را با رشد ذهنی و عاطفی و ادراکی کودک شناسایی،معرفی و ارائه نمایند
 
آزاده محمدی کارشناس ارشد  مشاوره و مربی مسوول مرکز فرهنگی هنری شماره یک خمین