از تجربه‌ی عکاسی تا آشنایی با نمادهای عاشورایی

از پله‌های مرکز آفرینش‌های فرهنگی‌هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که بالا می‌آیم، خیمه‌های فرهنگی با نمادها و فضاسازی‌های مذهبی سراسر سالن عمومی نمایشگاه هفته‌ی ملی کودک را فرا گرفته بود؛ خیمه‌هایی بزرگ که در هر یک از آن‌ها برنامه‌های متنوعی برای کودکان در نظر گرفته شده بود. صدای بچه‌ها از غرفه‌های مختلف با صدای کارشناسان هر خیمه در هم آمیخته شده است.

مربیان کانون در 10 خیمه با عنوان‌های نمادها و نشانه‌ها، حکایت خوبان، میزگرد، تریبون، سرزمین، کتابستان، نگارستان، تاریک‌خانه، مشق عاشقی و نمای عشق و آسمان‌سرا، برنامه‌های متنوع و مختلفی را در این یک هفته برای کودکان در نظر گرفته بودند.
در این گزارش نگاهی کوتاه به فعالیت‌ خیمه‌های مختلف داریم که در ادامه می‌خوانید.

«کتابستان» میزبان بخوان و بگو
خیمه‌ی «کتابستان» با هدف توسعه و ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی میزبان کتاب‌خوانی گروهی کودکان و نوجوانان بود. کودکان با حضور در این خیمه، علاوه بر روخوانی کتاب به صورت گروهی، شعرخوانی، نمایشنامه‌خوانی و بازی پازل با طرح‌های بخوان و بگذار، کتابخانه فراگیر و بخوان و بگو آشنا شدند. در طرح «بخوان و بگو»، کودکان با توسعه‌ی سواد خواندن و درک مطلب آشنا می‌شدند. در بخش نمایشنامه‌خوانی نیز دو نمایشنامه طفلان مسلم و روز واقعه که از محتوای عاشورایی برخوردار بودند، توسط کودکان قرائت می‌شد. از دیگر طرح‌هایی که در این بخش اجرا شدند، کتاب‌خانه‌ی فراگیر است که در آن فعالیت‌های فرهنگی و هنری برای کودکان با نیازهای ویژه مثل ناشنوایان، نابینایان و معلولان جسمی و حرکتی می‌توانستند کتاب‌خوانی را با دستگاه بهدید و صوتی تجربه کنند.

طرح مباحث مذهبی در «میزگر»
اما یکی از غرفه‌هایی که با استقبال خوبی از سوی کودکان روبه‌رو شد، «میزگرد» بود که خرافه‌زدایی از مباحث مذهبی، نگاهی به تفاوت حقیقت و واقعیت و صحبت درباره‌ی معنی و مفهوم زندگی از مباحث مهم آن به شمار می‌آمد. در این خیمه، صندلی‌هایی چیده شده بودند و کودکان و نوجوان با در کنار هم نشستن، مباحث مختلفی را در گفت‌وگو و تعامل با یکدیگر تمرین می‌کردند. مباحث این میزگرد در قالب سوال و پرسش و گفتگو دنبال می‌شد و انیمیشنی با محوریت عاشورا و ماه محرم به تناسب سن مخاطبان و پایه تحصیلی آنها به نمایش در می‌آمد، سپس از آنها خواسته می‌شد درباره این فیلم صحبت و نظرات خود را بیان کنند.

‌شاعران عاشورایی میهمان «آسمان‌سرا»
اما خیمه «آسمان‌سرا» که مباحث ادبی را دنبال می‌کرد، برنامه‌های ویژه‌ای برای کودکان در این نمایشگاه داشت. زندگی‌نامه شاعران آیینی ـ عاشورایی مثل عمان سامانی، محتشم کاشانی، علی موسوی گرمارودی و قیصر امین‌پور در قالب بروشور و تابلو در این خیمه قرار داده و تلاش شده بود فرهنگ مکتوب عاشورایی در قالب داستان و شعر به کودکان و نوجوانان آموزش داده شود. طرح نامه‌های عاشورایی نیز از دیگر برنامه‌هایی بود که در این خیمه اجرا شد. در این طرح، کودکان نامه‌هایی به فرات و کودکان عاشورا و خاطرات عاشورایی می‌نوشتند و هر روز برگزیده‌ی آثار و نوشته‌های کودکان در قابی به نمایش درمی‌آمد. همچنین دستگاه شهر فرنگ در این غرفه قرار داده شده بود که دربردارنده‌ی تصاویری از شاعران و نویسندگان آثار دینی و مذهبی کودک و نوجوان بود.

معرفی نمادهای تعزیه
«نمای عشق» اما خیمه‌ی دیگری بود که در آن کودکان و نوجوانان با تاریخچه، نماد و نشانه‌های تعزیه به عنوان یک هنر اجرایی آشنا شدند. در این غرفه، مجموعه ای از تصاویر مراسم تعزیه در مکان‌های مختلف توسط کودکان و نوجوانان در قالب فیلم به نمایش درمی‌آمد و کودکان با شخصیت‌های تعزیه مانند دوطفلان مسلم، حضرت قاسم (ع)، حضرت سکینه و حضرت رقیه آشنا می‌شدند.
همچنین مجموعه‌ای از لباس‌های تعزیه در بخشی از این خیمه قرار داده شده بود و از کودکان خواسته می‌شد لباس نقش‌های مختلف را بپوشند و قطعه‌هایی کوتاه از تعزیه در نقش‌هایی چون حضرت قاسم (ع) و شخصیت‌های دیگر را بازی کنند. معرفی نمادهایی مانند مشک، کاه افشانی، علم، اسب، نخل و آب در تعزیه و گالری عکس هنر تعزیه نیز از دیگر اقداماتی است که در این غرفه پیش‌بینی شده بود.

نقالی و پرده‌خوانی
داستان رزم و نبرد حضرت علی‌اکبر (ع) در قالب نقالی و پرده‌خوانی در خیمه‌ی قصه‌گویی و پرده‌خوانی را نیز می‌توان یکی دیگر از برنامه‌های نمایشگاه هفته ملی کودک معرفی کرد. در این خیمه، داستان نبرد حضرت علی اکبر (ع) از زمان خداحافظی با امام حسین (ع) تا زمان شهادتش در قالب پرده‌خوانی روایت می‌شد. همچنین داستان معجزات و کرامات حضرت ابوالفضل عباس (ع)، در قالب یک نمایش برای بچه‌ها اجرا می‌شد؛ این نمایش، داستان زندگی پدری را روایت می‌کرد که بیش از 30 سال در هیات‌های مذهبی سقا بود و کودک 11 ساله‌ای داشت که از دو پا فلج بود و به ناگه در شب تاسوعا، فرزندش شفا پیدا می‌کند. اجرای نمایش مذهبی با عنوان «روایت سرخ» در 12 اپیزود نیز یکی دیگر از برنامه‌ها بود که شامل داستان حرکت حضرت عباس (ع) از خیمه‌ها به سمت علقمه، داستان شهادت امام حسین (ع) و داستان مصایب حضرت رقیه (س)، حضرت زینب (س) و حضرت سکینه (س) بود، این نمایش با همراهی 23 بازیگر اجرا می‌شد.

آیین چک‌چکو در «گذر نور»
در خیمه‌ی «گذر نور» این نمایشگاه نیز بچه‌ها با آیین‌ها، وقایع و شخصیت‌های عاشورایی مانند آیین نخل‌گردانی و چک‌چکو، سقاخانه و معرفی سرزمین از نینوا تا کربلا آشنا شدند. برگزاری مسابقه‌ی «اشک خورشید» با هدف آشنایی کودکان با وقایع 10 روز نخست محرم نیز از دیگر فعالیت‌هایی بود که در این خیمه انجام ‌شد. همچنین شخصیت‌هایی مانند امام حسین (ع)، حضرت ابوالفضل (ع)، حضرت قاسم (ع) و حضرت زینب (س) نیز به بچه‌ها معرفی شدند. معرفی این شخصیت‌ها در قالب بیوگرافی آن‌ها روی شمع‌های چرخانی طراحی شده‌ است.

تجربه‌ی چاپ سربند
اما در خیمه‌ی «نگارستان» شرایطی پیش‌بینی شده بود تا کودکان بتوانند در یک محیط یادگیری، به شکلی کاملا ساده و آسان، چاپ را به صورت کارگاهی تجربه کنند. در این کارگاه چاپ، شابلون‌هایی از پیش برای بچه‌ها تهیه شده بود که کودمان توسط آن می‌توانستند برای خود سربند یا پرچم با نماد یاحسین و یارقیه و... تهیه کنند. کارگاه نقاشی و چاپ با محوریت عاشورا با الهام از داستان‌های عاشورایی برنامه‌های خود را دنبال می‌کرد و کودکان باید با موضوع عاشورا نقاشی‌هایی می‌کشیدند و در پایان روز نیز نقاشی‌های کشیده شده توسط بچه‌ها روی دیوار غرفه به نمایش گذاشته می‌شد.

آشنایی با نمادهای عاشورایی
در همین حال، در خیمه‌ی «نمادها و نشانه‌ها» نیز تصاویر و نمادهایی مانند پرچم، پرنده، دست، خیمه و گهواره به همراه توضیح کامل این نمادها برای مطالعه بچه‌ها قرار داده شده بود. مسابقه‌هایی هم با محوریت همین نمادها برگزار می‌شد و یکی از مسابقه‌ها در قالب کتل طراحی شده بود که بخش‌های متحرکی داشت و بچه‌ها باید هر نماد را در مقابل معنی آن قرار می‌دادند. یکی دیگر از مسابقه‌ها به صورت صفحه‌ای گردان طراحی شده بود که با چرخاندن پیکان آن توسط بچه‌ها و قرار گرفتن نوک پیکان روی هر نماد، بچه‌ها باید معنی آن نماد را از روی کارت‌های تهیه شده روی صفحه می‌چسبانند و امتیاز کسب می‌کردند.
بچه‌ها در این خیمه آموختند گهواره نماد حضرت علی‌اصغر(ع)، سرو نماد آزادگی، هلال ماه نماد حضرت عباس (ع)، خیمه نماد آرامش، پرچم نماد اتحاد، دست نماد پنج تن، پرنده نماد روح و شمع نماد شهادت است.

تمرین مشق عاشقی
خیمه‌ی «مشق عاشقی» یکی دیگر از غرفه‌های فرهنگی و هنری این نمایشگاه بود که کارگاه خوش‌نویسی و سفال برگزار می‌کرد. در این کارگاه، کودکان علاوه بر آشنایی با خوش‌نویسی با احادیث و اشعار عاشورایی هم آشنا می‌شدند. در این کارگاه، خوش‌نویسی در دو بخش خط ریز و خطاطی با قلم برگزار می‌شد. کارگاه دیگری که در این غرفه فعالیت می‌کرد به سفال‌گری اختصاص داشت، در این کارگاه، از بچه‌ها خواسته شد با سفال نمادهای کربلا مانند دست و پرچم بسازند.

عکاسی در تاریک‌خانه
اما آخرین خیمه‌ی این نمایشگاه به تجربه عکاسی و ساخت انیمیشن را برای کودکان فراهم کرده بود، در خیمه‌ی «تاریک‌خانه» عکس‌های ارسالی بچه‌ها در سالن نمایش داده می‌شد و بچه‌ها می‌توانستند انیمیشن‌های کوتاهی بسازند. بچه‌ها با کمک مربیان و با ابزار ساده یعنی کاغذ، خمیر، پارچه و نخ به صورت ساده و ابتدایی انیمیشن‌هایی تولید می‌کردند. در این کارگاه بچه‌ها شخصیت‌های عاشورایی یا موضوعات مرتبط با محرم را در قالب انیمیشن تولید می‌کردند، برای مثال از هر شخصیت فریم به فریم عکس گرفته و سپس تبدیل به یک فیلم کوتاه انیمیشنی می‌شد. همچنین برای کودکان کم‌سن نیز شخصیت‌سازی به صورت نمادین انجام می‌شد، به عنوان مثال از آن‌ها خواسته می‌شد دایره‌های سبز و قرمز درست کنند و در قالب آن انیمیشنی تولید می‌شد.
بخش دیگری از این غرفه به کارگاه عکاسی اختصاص داشت، در این کارگاه عکاسی مربیان تخصصی راهنمایی در زمینه‌ی عکاسی را به بچه‌ها ارایه می‌کردند. همچنین از بچه‌های بازدید کننده غرفه‌های فرهنگی و هنری هفته‌ی ملی کودک خواسته می‌شد با دوربین موبایل یا تبلت یا دوربین‌های کوچکی که همراه دارند از آیین‌ها و فعالیت‌های مرتبط با محرم و عاشورا عکاسی کنند و این عکس‌ها را به وسیله‌ی ابزارهای ارتباطی مثل تلگرام یا دیگر ابزارهای انتقال عکس برای این غرفه بفرستند. در پایان نیز این عکس‌ها در سالن و به وسیله ویدئو پروژکتور به نمایش گذاشته می‌شد.