مرکز مکاتبه‌ای کانون چراغ نامه‌نگاری در ایران را روشن نگه داشته است

بخش مکاتبه‌ای مرکز آفرینش‌های ادبی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سالانه پاسخگوی 3هزار نامه از کودکان و نوجوانانی است که دسترسی به کتابخانه‌های عمومی و مراکز فرهنگی ادبی ندارند.

به گفته‌ی انسیه موسویان یکی از کارشناسان این مرکز تمام کودکان و نوجوانان سراسر کشور می‌توانند با ارسال آثار ادبی خود در قالب شعر، داستان، طنز و... از نظرات کارشناسان ادبی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بدون صرف هیچ هزینه‌ای بهره‌مند شوند.
در بدو تأسیس مرکز آفرینش‌های ادبی، نامه‌های اعضا در بخشی تحت عنوان «مرکز بررسی آثار» به شکل متمرکز در تهران پاسخ‌گویی می‌شد اما سالیان سال است که این مرکز با عنوان «بخش مکاتبه‌ای» آفرینش‌های ادبی در تمامی مراکز استان‌ها از طریق نامه با اعضا در ارتباط است و در سال‌های اخیر 3هزار عضو فعال در سراسر کشور را تحت پوشش خود قرار داده است.
به گفته‌ی کارشناسان این مرکز در اغلب استان‌های کشور بخشی از فعالیت مربیان ادبی معطوف به نقد و راهنمایی کتبی کودکان و نوجوانانی است که به هر دلیل امکان عضویت در کتاب‌خانه‌های کانون، کتاب‌خانه‌های عمومی و مراکز فرهنگی را ندارند اما مستعد فعالیت‌های ادبی‌اند.
انسیه موسویان شاعر و کارشناس ادبی به حضور مربیان کانون و همراهی آنان با مربیان سیار در مدارس روستایی جهت جذب بیشتر کودکان و نوجوانان روستایی اشاره دارد: «تاکید این مرکز توجه به مخاطبان کودک و نوجوانی است که در روستاها زندگی می‌کنند. مربیان ما با مربیان سیار یا کتاب‌خانه‌های سیار همراه می‌شوند و به معرفی مرکز و امکانات آن برای مخاطبان می‌پردازند. پس از آن افرادی که در دایره سنی تعریف شده‌ی کانون قرار دارند می‌توانند با ارسال نامه از نظرهای کارشناسان خبره‌ی ما بهره‌مند شوند.»
موسویان در پاسخ به این‌که آیا هزینه‌ی پستی این ‌دست از مخاطبان نیز توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تامین می‌شود، گفت: «متاسفانه در سالیان دور پاکت‌های نامه برای این مخاطبان ارسال می‌شد و تفاهم‌نامه‌ای با اداره‌ی پست امضا شده بود اما امروز و به دلیل سیاست‌های مختلف اداره پست در هر استان امکان پرداخت کلی هزینه‌ها و در نهایت کاهش هزینه‌های مخاطبان را نداریم؛ اما از طرفی اشاره به این مساله مهم است که در بسیاری از روستاها و شهرهای دور مسوولان کتابخانه‌های سیار در هر بار مراجعه به روستاها نامه‌های بسیاری از آنان را تحویل می‌گیرند و به دست مربیان ادبی می‌رسانند.»
سودابه امینی معاون مرکز آفرینش‌های ادبی که خود از سال‌ها قبل به عنوان کارشناس مکاتبه‌ای مشغول فعالیت بوده است به حضور پویای این بخش از اعضای کانون اشاره دارد: «این اعضا مانند عضوهای حضوری ما کارت‌ عضویت دریافت می‌کنند و امکان حضور در همایش‌ها و مسابقه‌های کانون را دارند فراخوان‌های ادبی به آن‌ها اطلاع‌رسانی می‌شود از طرفی هر استان به فراخور امکانات خود برنامه‌هایی خاص این اعضا را برگزار می‌کند. به طور مثال از 15 سال پیش نشست «آهنگ بهاران» هر سال برای اعضای مکاتبه‌ای تهران برگزار می‌شود. این اعضا ضمن ملاقات یکدیگر می‌توانند ملاقاتی با تمام مربیان پاسخ‌گو داشته باشند. در واقع این نشست‌ها سعی می‌کند به سوال های این مخاطبان پاسخ دهد. از طرفی آنان به هیچ عنوان مطلع نمی‌شوند که کدام مربی پاسخگوی سوال آنان است.»
کبری بابایی شاعر و مربی ادبی کانون از تجربه‌ی خود در این زمینه می‌گوید: «ما در نقد آثار جدیت به خرج می‌دهیم. زمانی که من هم این مسوولیت را برعهده داشتم این فاصله، ایجاد نقد مثبت می‌کرد و این امکان فراهم بود تا مخاطبان شیوه‌های نامه‌نگاری را بیاموزند. از طرفی درک کنند که این جدیت به نفع آن‌هاست و رد یا تایید آثار به نفع شخص دومی نیست.»
بابایی که خود از اعضای مکاتبه‌ای کانون بوده است، درباره‌ی این تجربه صحبت می‌کند: «سال‌ها قبل این موضوع که مرکزی به طور مستقل به ادبیات بپردازد بسیار ارزشمند بود. پیش از آن به این مساله جدی نگاه نمی‌شد و از طرفی بسیاری از وجود چنین مرکزی بی‌اطلاع بودند؛ ضمن آنکه اگرچه نشست‌های نقد ادبی حضوری برای اعضا برگزار می‌شد، امکان بررسی حضوری برای همه وجود نداشت؛ بنابر این شیوه‌ی مکاتبه‌ای این امکان را فراهم می‌آورد که ما دایره‌المعارفی را جمع‌آوری کنیم از نکات ریز ادبی که در سه یا چهار برگه در اختیار ما قرار می گرفت و در خلق اثر جدید امکان مراجعه به آن را داشتیم. اطلاعات ادبی‌ای که با آن نامه‌ها به دست آوردم این روزها نیز کمک شایانی به من می‌کند.»
حفظ زبان مادری و آموزش شیوه‌های نامه‌نگاری از دیگر اهداف بخش مکاتبه‌ای مرکز آفرینش‌های ادبی کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان است. موسویان ضمن اشاره به برنامه‌های مدون این مرکز برای آموزش هر چه بهتر زبان فارسی در قالب نامه‌نگاری و حفظ این سنت می‌گوید: «در این مرکز دو فصل‌نامه و گاه‌نامه‌ای منتشر می‌شود که در آن نامه‌های منتخب، پاسخ نامه‌ها و تحلیل ما بر این نامه‌ها منتشر می‌شود. از طرفی مجله‌ای همچون «نشانی» تاریخچه‌ای از پست و نامه‌نگاری یا نمونه‌هایی از نامه‌نگاری شخصیت‌های شناخته‌شده و معرفی کتاب‌هایی با موضوع نامه‌نگاری، دل‌نوشته‌های اعضای قدیم مکاتبه‌ای و پاسخ‌ها و نامه‌های برگزیده مربیان را ارایه می‌کند تا دایره‌ی اطلاعات عمومی مربیان پاسخ دهنده گسترش یابد. جالب است بدانید که به تازگی بخش جدیدی در این مجله به انتشار نامه‌های شاعران و نویسندگانی مثل عباس تربن، فاضل ترکمن، منیره هاشمی، کبری بابایی و... دست زده است. بسیاری از شاعران خوب این روزها همچون بابک نیک‌طلب و افشین علا نیز از اعضای مکاتبه‌ای کانون بوده‌اند. از طرفی در مجله‌ای تحت عنوان «برسد به دست یک دوست» همکاران ما به بیان تجربیات خود در جذب اعضا و پایدارسازی اعضای مکاتبه‌ای می‌پردازند.»
این کارشناس با بیان این‌که سال 94، 7هزار نامه از طرف مراکز مکاتبه‌ای برای اعضا ارسال شده است خرسندی خود را از فعالیت‌ همیشگی این بخش اعلام می‌کند: «خوشبختانه اعضای ما همیشه ثابت‌اند. همان‌طور که مطلعید در فصل‌ مدرسه یا در زمان امتحانات اعضای حضوری مراکز کمتر می‌شوند اما نامه‌نگاری در هر شرایطی امکان‌پذیر است و حتی بسیاری از اعضای حضوری نیز از امکانات بخش مکاتبه‌ای بهره‌مند می‌شوند. قطعا اگر نیروهای ثابت‌تری در این بخش فعال شوند می‌توان شاهد بالا رفتن اعضای این بخش از کانون بود.»
در این میان سوالی که رخ می‌دهد دسترسی بسیاری از کودکان و نوجوانان به اینترنت و سهولت استفاده از آن است. امینی به اجرایی شدن این طرح نیز اشاره می‌کند: «ما از دو سال پیش این ضرورت را احساس کردیم که اعضای نوجوان به شیوه‌های جدید نامه‌نگاری علاقه دارند. پس طرح پست الکترونیک را در 15 استان اجرایی کردیم. اگرچه این طرح اجرا شد و بچه‌ها می‌توانستند به این شیوه فایل‌هایی از کتاب‌ها را نیز برای خواندن دریافت کنند اما عدم وجود امکانات و یا سرعت بد اینترنت یا محرومیت بسیاری از استان‌ها سبب شد که همچنان شیوه‌ی سنتی نامه‌نگاری به شکل پایدار ادامه پیدا کند.»
منیره هاشمی شاعر شناخته‌ی شده حوزه‌ی خردسال و کودک بر اهمیت حفظ این شیوه‌ی سنتی تاکید دارد: «من نیز در دوران نوجوانی به عنوان عضو مکاتبه‌ای با کانون در تماس بودم و به همین شیوه‌ی سنتی با این امکان آشنا شدم. در زمان جنگ تنها دلخوشی ما دریافت نامه بود و اغلب ما بیشتر دل‌نوشته‌های خود را به کانون ارسال می‌کردیم. تک تک این نامه‌ها پاسخ  داده می‌شد و این روزها فکر می‌کنم به اندازه‌ی خودم بیش از اندازه وقت مربیان را می‌گرفتم. اما به یاد دارم که اگر مدتی نامه‌ای ارسال نمی‌کردیم حتما نامه‌ای به در خانه می‌آمد و جویای احوال ما می‌شدند. این شیوه زمانی هم که من به مدت یک سال مربی پاسخ‌گو بودم ادامه داشت. در سن نوجوانی وجود یک فرد مطمئن که می‌توانی حس‌هایت را با او به اشتراک بگذاری و شنونده‌ی خوبی باشد ضروری است. شاید به همین دلیل است که با گسترش تکنولوژی چیزی نتوانسته است جای حسی که به این طریق مبادله می‌شود را بگیرد.
موسویان با بیان این‌که استان‌های زنجان، مرکزی، تهران، خراسان رضوی، کرمانشاه، خراسان جنوبی، کرمان و گلستان از استان‌های فعال در بخش مکاتبه‌ای هستند از جدیدترین برنامه‌ی این مرکز برای کودکان و نوجوانان سراسر ایران سخن گفت: «امسال قرار است مسابقه‌ای به نام «نامه‌ی نامور» توسط مرکز آفرینش‌های ادبی کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان برای اعضای مکاتبه‌ای برگزار شود. شعار امسال مرکز حفظ زبان مادری است و قرار است اعضا نامه‌ای به یکی از شخصیت‌های شاهنامه بنویسند و در روز 18 مهر یعنی روز جهانی پست تقدیر شوند.»
کودکان و نوجوانان سرتاسر ایران می‌توانند با ارسال نمونه اثر به دفترمرکزی هر استان یا تحویل آن به مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان جهت عضویت در بخش مکاتبه‌ای کانون اقدام کنند.
گزارش از تهمینه حدادی

برچسب‌ها