دستان سعیدرضا کامرانی، معاون فرهنگی اداره کل کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان استان فارس، جانباز هنرمند، مبتکر تابلوهای عاشورایی ۱۲ سال متوالی به همراه جمعی از هنرمندان شیراز در هیئت انصار اباعبدالله الحسین(ع)، گوشه ای از فرهنگ غنی عاشورا را بر پرده های عاشورایی، نقش زدند.
سعیدرضا کامرانی متولد ۱۳۴۷ شهرستان نی ریز است، آغاز نوجوانی اش همزمان با آغاز انقلاب اسلامی ایران بود؛ حال و هوایی که آن زمان به جوان ها، منتقل می شد در حقیقت شوری بود که با شعور حسینی، همراه شد.
او از ۱۲ سالگی، مداحی ائمه اطهار را درکوی امام مهدی(عج) شهرستان نی ریز آغاز کرد و کم کم به کلاس های خوشنویسی پاگذاشت و دیری نپایید که با نیمچه خطی که داشت در دوران دفاع مقدس، طرح ها و خطوطش بر دیوارهای خرمشهر و آبادان نقش بست. به عضویت انجمن خوشنویسان ایران درآمد، به عنوان یک هنرمند در چندین نمایشگاه داخلی و خارجی حضور یافت. از دانشگاه شیراز لیسانس ادبیات و فوق لیسانس مدیریت دریافت کرد و بیش از ۳۵ سال از عمرش را در فعالیت های فرهنگی و هنری سپری کرده است؛ ۲۰ سال از دوران خدمتش را در پست های مدیریتی هم چون دبیرستان، گروه های آموزشی استان فارس، اداره فرهنگی و هنری آموزش و پرورش فارس و هم اکنون معاون فرهنگی اداره کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فارس گذرانده است.
وی می گوید: وقتی نام محرم به گوشمان می خورد، خاطره گرامی داشت سالار شهیدان و یاران با وفایش در ذهن هر شنونده شیدایی، جان می گیرد. مولا، حسین بن علی (ع) تنها متعلق به شیعیان و مسلمانان نیست. هر قوم، ملت، دین و مسلک و آیینی که بویی از آزادگی را استشمام کرده باشد، نام حسین (ع) برایشان آشناست.
کامرانی ادامه می دهد: انقلاب سالار شهیدان محدود به زمان و مکان نیست و در هر عصر و جغرافیایی از دنیا که انسانی زندگی می کند، هستند کسانی که پرچم حسینی را بر فراز خیمه ای به اهتزاز در آورند و پیرو مرامش باشند.
این هنرمند با سابقه در تعریف فلسفه محرم عنوان می کند: شاید نتوان تعریف جامعی که مورد قبول همه آحاد جامعه باشد را ارائه کرد ولی به نظر من، محرم، محور آزادگی است و این به دست نمی آید به جز با عشق، شهادت، ایثار، شجاعت و از خود گذشتگی؛ محرم یعنی امام حسین(ع)، محرم یعنی آماده جهاد شدن در زیر پرچم سالار شهیدان، محرم یعنی نپذیرفتن ظلم و جور، محرم یعنی خاطراتی ازکودکی، پیری و مرگ با ذکر یا حسین (ع).
او به عنوان معاون فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان فارس در مورد تربیت حسینی توصیه می کند: مطمئنا آرزوی دیرینه هر انسانی است که مهمترین سرمایه عمرش، یعنی فرزندانش را به بهترین وجه تربیت کند تا به جایگاه واقعی، یعنی خلیفه الهی برسد، بی تردید، اولیاء الهی و اهل بیت عصمت و طهارت به عنوان بهترین الگو می تواند در پرورش انسان ها، نقش تعیین کننده ای داشته باشد. اگر به اطرافمان توجه کنیم، آنانی که اهل مسجد، محراب و حسینیه هستند، معمولا از نظر تربیتی در مرتبه بالاتری قرار گرفته اند.
این نقاش آیینی می گوید: امام حسین(ع) برای بسیاری از ملت های مختلف الگو شده است تا جایی که حتی سیاستمداران و مستشرقین جهانی همنظیر مهاتما گاندی(رهبر فقید هندوستان)، محمد علی جناح (رهبر فقید پاکستان)، چارلز دیکنز(نویسنده معروف انگلیسی)، واشنگتن ایروینگ(مورخ مشهور آمریکایی)، آنتوان بار(نویسنده و متفکرمسیحی) و صدها صاحب نظر جهانی از شخصیت حسین (ع) به عنوان الگو، نمونه و رهبر انسان ها یاد کرده اند و برای ما شیعیان، جای بسی مباهات است که حسین(ع) امام و پیشوای ماست.
او که مدیر گروه هنری هیات انصار اباعبدالله الحسین (ع) است در مورد ویژگی فعالیت هنری خویش می گوید: با توجه به این که قیام امام حسین (ع) نه یک حادثه بلکه یک فرهنگ پربار و غنی است، هرکسی از زاویه دید خود به این قیام می نگرد و در برابر مظلومیت آن ابراز احساسات می کند؛ عزاداری به هر شکلی که باشد اگر مغایر با آموزه های دینی و انسانی نباشد، دارای ارزش و منزلت والایی است از اشک ریختن گرفته تا مراسم سینه زنی و مرثیه سرایی، در این مسیر می توان فعالیت های فرهنگی، هنری و پژوهشی ماندگاری را نیز انجام داد تا تاثیراتش بیشتر و ماندگارتر باشد. مانند آفرینش محتواهایی در قالب شعر، موسیقی، داستان، نمایش، خوشنویسی، فیلم، صنایع دستی، گرافیک، نقاشی، هنرهای مدرن امروزی و... .
کامرانی می افزاید: من دوست داشتم که مداح قلمی شوم به همین نیت، یک گروه هنری را تشکیل دادم و هر سال یک تابلو را با محتوای فلسفه نهضت امام حسین (ع) و یاران با وفایش را ترسیم کردیم که با عنایات خاص آن حضرت هر ساله این فعالیت هنری در محل هیات انصاراباعبدا...الحسین (ع)، نی ریزی های مقیم شیراز، تحقق یافت؛ ویژگی این رویداد هنری این بود که همه هنرمندان از شب اول محرم در محل هیات به صورت زنده، همراه با نوای نوحه خوانان و سینه زنان به آفرینش تابلویی در رثای شهدای کربلا در ابعاد ۱۵ مترمربع می پرداختند و کار هنری به طریقی سازماندهی و هدایت می شد که در عصر تاسوعا به پایان می رسید و در شب عاشورای حسینی با حضور خیل ارادتمندان به اهل بیت و سید الشهدا(ع) و مسئولان استانی در محل هیات، رونمایی می گردید و در این مدت ۱۸۰ مترمربع به تصویرکشیده شده است.
این درحالیست که به گفته کامرانی در ۱۲ سال گذشته از تابلوهایی با نام های ساقی طفلان، آخرین سجده، بی تاب حسین، رعنای کربلا، پروانه های عاشق، آخرین سرباز، دست نیاز، خرابه شام، بیرق ماندگار، زنجیرآسمانی، دل نوشته های حسینی و سیمای قدسیان رونمایی شده است و آلبوم هنری و نفیس این آثار در اربعین حسینی امسال در اختیارعلاقمندان قرار خواهد گرفت.
او درخصوص هنرمندانی که در آفرینش این آثار، نقش داشته اند اعلام می کند: بسیاری با کمک مالی، مشاوره و...در این فعالیت هنری نقش داشتند، اما هنرمندانی نظیر مجتبی زردشت، خلیل شکاری، مریم همایونی، سارا علی اکبری، ضحی سیف، مهرانا زهری، سپیده رفعتی، فرزانه فیروزی و اینجانب درخلق این آثار بیشترین نقش را داشتیم در ضمن حمایت های افراسیاب پرویزی، مسئول هیئت یادشده هم قابل تقدیر است.
کامرانی پیوند بین هنر و فرهنگ عاشورا را مورد اشاره قرار داده و می گوید: بخش اعظمی از فرهنگ متعالی عاشورا با ابزار زیبای هنر زنده و پویاست و در حقیقت، قسمتی از هنر مردمان سرزمین ما در عاشورا و نهضت حسینی نهفته است؛ از اشعارآئینی گرفته تا موسیقی و هنرهای آوایی، منبت، معرق، خاتم، مجسمه سازی، خوشنویسی، گرافیک، نقاشی، هنرهای نمایشی، عکاسی و... که همه این هنرها در این حماسه به کار رفته اند و هنر همواره با نهضت امام حسین(ع) عجین بوده و اسراری داشته است و به عنوان ابزاری موثر، همیشه در برنامه های محرم مورد استفاده قرارگرفته است.
او در عین حال با توجه به اینکه می گوید محرم و عاشورا، تنها یک عزاداری صرف نیست ادامه می دهد: واقعا بی انصافی است که نهضت و قیام سیدالشهدا(ع) را بخواهیم در گریه و زاری خلاصه کنیم؛ امام حسین(ع) همه هستی خود را داد تا زیر بار ظلم نرود و ما را آگاه کند، هرچند گریه برامام حسین(ع) و یاران با وفایش هم، اجر و ثواب دارد، اما عاشورا، فصلی از غرور سرشار از آزادگی انسان و کسب معرفت و رسیدن به جایی است که گاهی مردن را به زندگی ننگین و خفت بار ترجیح بدهیم.
کامرانی درخصوص نمادهای ظاهری و باطنی در قیام حسینی عنوان می کند: ابزاری هم چون بیرق و پرچم، خیمه، شمع و فانوس، مراسم سینه زنی، علم گردانی، نخل، مراسم تعزیه، طبل، سنج، نی و... از نمادهای ظاهری عاشورا است ولی مهم تر از این ها، ایثار، شجاعت، آزادگی و ایمان راسخ به پروردگار و حیات طیبه را می توان از نمادهای باطنی قیام سیدالشهدا(ع) نام برد.
این هنرمند جانباز در رابطه با تاثیرات نهضت امام حسین(ع) برفرهنگ ایران توضیح می دهد: عاشورا و نهضت کربلا را می توان به عنوان ماندگارترین و تاثیرگذارترین رویداد تاریخ شیعه، قلمداد کرد؛ قیام حضرت سیدالشهدا(ع) هنگامی که با فرهنگ و هنر ایرانیان درآمیخت، سبکی از فرهنگ ایثار و از خودگذشتگی را در ایران اسلامی به وجود آورد که درکمتر سرزمینی، می توان نمونه ای از آن را پیدا کرد؛ در این رابطه آثار فاخری، خلق شدند که نمونه هایی از آن را در بسیاری از موزه ها و معماری اماکن مقدس، می توانیم مشاهده کنیم؛ تالیف کتاب ها، سرایش اشعار و قطعات ادبی، آواهای ماندگار و موسیقی، دست نوشته ها و صنایع دستی و هنرهای مدرن معاصر با محتوای عاشورا، همه گویای تاثیرات نهضت امام حسین(ع) و یاران با وفایش بر فرهنگ مردم ایران است.
او با این وجود ضعف هایی رادر مراسم محرم برشمرده و تاکید می کند: متاسفانه ما بیشتر به احساسات و هیجانات می پردازیم وکمتر به فلسفه نهضت امام حسین(ع) توجه می کنیم، وصیت نامه حضرت سیدالشهدا(ع)، دنیایی از پند، اندرز و موعظه دارد و به عنوان یک نقشه راه باید مورد توجه هر مسلمان شیعه قرار گیرد. در هیات های مذهبی باید از اساتید حوزه و دانشگاه بیشتر استفاده شود، متاسفانه بیشتر به آهنگ، موسیقی و هیجانات پرداخته می شود؛ معتقدم که حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و یارانش برای آگاه کردن امت، جان نثار کردند نه برای گریاندن مردم، هرچند که ابراز احساسات در مظلومیت آنان، اجر دارد ولی به نظر می رسد که در مراسم محرم، عزاداری پررنگ تر از آگاهی و شناخت است.
این نقاش آثار عاشورایی در پایان عنوان می کند: محرم و صفر، بستری را فراهم می کند که حضور خیل عظیم مردم را در صحنه، شاهدیم و مسئولین، دست اندرکاران و صاحبان اندیشه باید ازاین فرصت استثنایی بیشتر بهره ببرند و نسبت به آگاهی بخشیدن به کودکان، نوجوانان و نسل آینده ساز بکوشند.