به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، کارگاه «طراحی صحنه در تئاتر کودک و نوجوان» با تدریس سینا ییلاق‌بیگی از سوی مرکز اسیتژ ایران برگزار شد.
این هنرمند که طراحی صحنه بسیاری از تولیدات مرکز تئاتر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را نیز بر عهده داشته است در این کارگاه به تعریف کلی «طراحی صحنه» و ملزومات آن پرداخت. مخاطبان وی مربیان کانون استان تهران بودند که پیش‌تر آثاری را در این زمینه خلق کرده‌اند.
در این کارگاه علاوه بر نمایش دو فیلم با محوریت طراحی صحنه و معرفی کتاب‌های کاربردی برای این مخاطبان درباره‌ی دیدگاه‌های مختلف در این حوزه بحث و گفت‌وگو شد.
این مدرس تئاتر سخنان خود را با تکیه بر روایت آغاز کرد: «طراحان صحنه جزو مثلث طلایی تئاترند. گاهی دراماتور نیز به این مثلث پیوند می‌خورد و گاهی این مثلث تبدیل به مربع می‌شود با این حال من معتقدم که ما همیشه همراه و دنبال کننده‌ایم. آنچه که مخاطب را نگه می‌دارد و تشویق به دیدن ادامه‌ی ماجرا می‌کند روایت و تصویرگری روایت از سوی بازی‌گر است.»
وی ادامه داد: «در بسیاری از نشست‌ها، کلاس‌های درس و کارگاه‌ها این سوال مطرح می‌شود که طراحی صحنه چیست؟ شیوه‌های اصلی آن چیست؟ این سوال‌ها مطرح می‌شود و پاسخی برای آن نیست. آیا طراحی صحنه قاعده‌ی خاصی دارد؟ پاسخ منفی است. ما هیچ‌وقت نمی‌توانیم پاسخ سترگی به آن بدهیم با این حال یک نقطه‌ی مشترک در بین همه‌ی سوال‌ها نهفته است و آن «نمایش‌نامه» است.»
این کارشناس ارشد تئاتر تاکید کرد: «آنچه ما با آن سروکار داریم متن است، نه هیچ چیز دیگر.»
وی بحث خود را به بررسی شیوه‌ی ارتباط طراح صحنه با متن هدایت کرد: «خوانش متن مراحلی دارد. مواجهه‌ی ما باید خوانش دوباره، دوباره و دوباره‌ی متن باشد. در واقع حداقل دفعه‌های خواندن متن سه بار است. چرا؟ چون در خوانش اولیه ما درگیر رویدادها هستیم. چه بلایی سر قهرمان می‌آید؟ این سوالی است که ما با آن درگیریم، پس رویدادها و وقایع ما را به سمت خود می‌کشاند. در خوانش دوم ما درگیر شخصیت‌ها هستیم و در خوانش سوم با شناختی که از شخصیت‌ها داریم به تکنیک روایت فکر می‌کنیم. در مراحل بعدی است که آرام آرام لایه‌های پنهان داستان بر ما هویدا می‌شود.»
ییلاق‌بیگی تاکید کرد که در مبحث خود نامی از کودک و نوجوان نمی‌برد، چون در طراحی صحنه بایست افراد ابتدا شناختی کلی از این مبحث داشته باشند و چارچوب‌ها را بشناسند و سپس به سراغ مخاطب و شناخت او بروند. این هنرمند شیوه‌ی خوانش متن را نیز در شکل‌گیری تفکرها مهم خواند: «در خوانش چند باره نحوه‌ی خواندن متن مهم است. مکان خواندن متن مهم است. این‌که ما با چه کیفیتی اثر را می‌خوانیم. این عوامل بر معنایی که ما از متن استخراج می‌کنیم تاثیر دارند. متن‌ها معمولا به ما پیش فرض می‌دهند. این پیش فرض مکان و زمان را در ذهن ما شکل می‌دهد و آن را جهت‌دار می‌کند. رویدادها، زمان، ایده‌ها و... همگی از استخراج‌های ما از متن شکل می‌گیرند. بنابراین باید پس از ورود به متن به چالش و کندوکاو در آن بپردازیم.»
وی تاکید کرد: «طراحی صحنه خلق می‌شود. وجود ندارد. به همین دلیل ما می‌توانیم پلاسمایی را تصور کنیم که همان نمایش‌نامه است و می‌تواند بی‌شمار طراحی صحنه در آن شناور باشد. ما قلاب را با طعمه در دل متن می‌اندازیم.»
ییلاق‌بیگی چالش با متن، چالش و گفت‌وگو با دراماتور و کارگردان را راه‌کارهای این کشف دانست. او «مخالف‌خوانی» را در این کشف و شهود مهم دانست، چرا که نظرهای سوم، چهارم و پنجم سبب کسب ایده‌های جدید می‌شوند: «صحنه‌آرا به طور ناخوادآگاه با شنیدن ایده‌ها و حرف‌ها شروع به ایده‌پردازی‌های جدید می‌کند و در ذهن خود به دسته‌بندی دست می‌زند.»
وی به بیان ویژگی‌های طراحان صحنه پرداخت: «طراح صحنه سلاح‌های مختلفی در دست دارد. تاریخ بلد است و نقد. به مبانی و اصول بصری آثار نمایشی اشراف دارد. او به تمام تکنیک‌های ساخت مشرف است. اما ویژگی مهم او قوه‌ی تحلیل بالاست. اگر او مجهز به قوه‌ی تحلیل نباشد نمی‌تواند در متن شکافی ایجاد و از ظاهر کلمات عبور کند.»
وی تحول صحنه را یک ویژگی بدیهی در طراحی دانست و توجه به یک کنش و مکان را رفتاری غیرحرفه‌ای و یک‌نواخت در این هنر خواند و عنوان کرد: «اگر من بر روی صحنه به طراحی یک معماری بپردازم تنها یک تصویر به مخاطب داده‌ام، اما اگر ذهن مخاطب را درگیر کنم، به تعداد مخاطبان، طراحی صحنه تولید کرده‌ام.»
وی پرسش‌گر کردن مخاطب را وظیفه‌ی طراح صحنه دانست: «ما وظیفه نداریم مخاطب را راضی نگه داریم بلکه رسالت اصلی ما پرسش‌گر کردن اوست.»
ییلاق‌بیگی در ادامه‌ی کارگاه «طراحی صحنه در تئاتر کودک و نوجوان» به ویژگی‌های مخاطبان سنی کوچک‌تر پرداخت و یکی از دشوارترین مخاطبان را نوجوان‌ها دانست: «به نوجوان باید خوراک بزرگ‌سال اما پیام نوجوان داد. صحنه‌آرایی و فضاسازی برای او مهم است.»
او همچنین اشاره کرد که در طراحی صحنه برای این مخاطبان نباید درباره‌ی بایدها سخن گفت، بلکه نبایدها مهم است: «نادان و احمق فرض کردن این مخاطبان آسیب بزرگ است. یکی آن‌که صحنه را رنگارنگ می‌کنیم یا مثلا برای خردسالان از طراحی‌های تیز خودداری می‌کنیم. از تجربه‌ورزی در بافت و نقوش، رنگ، ایجاد خطوط و فرم خودداری می‌کنیم چون بایدهای کلیشه‌ای وجود دارد.»
این طراح تاکید کرد: «در بازار رقابتی امروز که رسانه‌های متعدد رقیب تئاترند، هر چه ما خود را محدودتر کنیم، مخاطبان و طرفداران کمتری خواهیم داشت. قرار نیست هر چه دیگر رسانه‌ها انجام دادند ما نیز پیروی کنیم اما ساده بودن و استعاری بودن تئاتر را از دست بدهیم اما ما در فروشگاهی قرار داریم که بچه‌ها در آن تحت تاثیر هر چیزی قرار می‌گیرند.»
در ادامه حاضران سوال‌هایی را در حوزه‌ی عنصر خلاقه و اتمسفر در فضا مطرح کردند که این کارشناس پاسخ این سوال‌ها را داد و تماشای فیلم و بررسی ابزارهای صحنه بخش پایانی این کارگاه بود.
کارگاه «طراحی صحنه در تئاتر کودک و نوجوان» روز شنبه 9 دی 1396 در مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد.
