گزارش: فرناز میریاداره کل کانون پرورش فکری استان لرستان طی هماهنگیهایی با اداره کل زندانهای این استان حدود دو ماه است به صورت منسجم و پیوسته مربیان سیار روستایی را به همراه معاون فرهنگی اجرایی کانون، پنجشنبههای هر هفته به کانون اصلاح و تربیت خرمآباد میفرستد تا برنامههای متنوع فرهنگی، هنری و ادبی کانون را در کنار کارگاههای مهارتآموزی برای کودکان و نوجوانان اجرا کنند. از آنجا که رسالت اصلی کانون پرورش فکری در کنار فعالیتهای مختلف تربیت روح و ذهن کودکان و نوجوانان است حال سوال اینجاست بهطورکلی فعالیتهای کانون تا چه اندازه میتواند جنبهی بازدارنده از جرم و بزهکاری در کودکان داشته باشد و تا چه حد بچههای کانون اصلاح و تربیت را برای ورود دوباره به جامعه آماده میکند. این موضوع را با معاون فرهنگی اجرایی و یکی از مربیان سیار کانون استان لرستان در میان گذاشتیم که دیدگاههای آنها را در ادامه میخوانید.
مهارتآموزی و تغییر نگرش در زندگی
آفرین پنهانی، معاون فرهنگی و اجرایی کانون استان لرستان
پنهانی با اشاره بر اینکه سالها است با کانون اصلاح و تربیت همکاری دارد و این برنامهها را در حوزهی کودک و نوجوان برای آنها برگزار کرده است، گفت: هدف اصلی از اجرای این طرح هم کتابخوانی و هم مهارتآموزی است. برهمین اساس در نهایت احساس کردیم این برنامهها باید کمی هدفمندتر باشد. از همین روی برنامهریزیهای لازم برای اعزام نیروهای سیار کانون صورت گرفت تا به صورت منجسم این طرح را اجرا کنند.
کانون استان لرستان هفت نیروی سیار دارد. که هر پنجشنبه یکی از آنها به همراه معاون فرهنگی اجرایی کانون برای اجرای برنامه به کانون اصلاح و تربیت میروند.
به گفتهی او طرح اصلی برپایی کارگاه مهارتهای خوب زندگی کردن و خوب فکر کردن است. اما در کنار آن فعالیت کتابخوانی یا یکی از فعالیتهای فرهنگی در همین راستا نیز اجرا میشود.
معاون فرهنگی اجرایی لرستان یادآور شد: طی این برنامهریزی مدون بخشی از کار بچهها سپاسگزاری، نیایش، تقویت خوب شنیدن، خوب دیدن و خوب فکر کردن است.
به گفتهی او این کار در دو بخش برای کودکان و نوجوانان پسر اجرا میشود. آمار بچههای کانون اصلاح و تربیت متغییر است. اما طی آخرین آمار در هفتهی گذشته 19 نفر بودهاند. تعداد دخترها خیلی کمتر است که متاسفانه هرچند خوابگاهشان جدا است اما در بخش نسوان زندان نگهداری میشوند.
پنهانی میگوید: به دلیل قوانین و محدودیتهای موجود امکان اعزام مربی سیار به واحد دختران وجود ندارد. چون همکاران مربی سیار مرد امکان ورود به محل دختران را ندارند. من نیز نمیتوانم مربیان ثابت مراکز را پنجشنبهها که اوج کارشان است به زندان بفرستم. برای همین در ارتباط با دخترها خودم برایشان فعالیتها را اجرا میکنم.
او تاکید کرد: اگر مربی سیار خانم داشتیم خیلی راحتتر میشد برای دختران نیز برنامهها را اجرا کرد.
معاون فرهنگی و اجرایی کانون لرستان برای نوجوانان پسر نیز کارگاه مهارتآموزی برگزار میکند و میگوید: همکاران مربی سیار مکمل کار من هستند. فعالیتهایی که آنها اجرا میکنند در راستای همان کارگاه مهارتآموزی است.
او ادامه داد: برای دخترها نیز مجموعه فعالیتهای فکری، کتابخوانی و کارگاه مهارتهای خوب زیستن اجرا میشود. البته دخترها مشکلات خاص خودشان را دارند. یکی از دلایل آن حضور در کنار زنان بزرگتر از خودشان است.
پنهانی جدا بودن کودکان و نوجوانان پسر را از دیگر زندانیها یکی از مزیتها برشمرد و گفت: خوشبختانه پسرها خیلی تحت تاثیر فعالیتهایی که برای آنها اجرا میکنیم قرار گرفتهاند و دلیل آن، این است که بزرگسال در بین آنها وجود ندارد. برای همین خیلی راحت ما میتوانیم بر روی کودکان و نوجوانان پسر در کانون اصلاح و تربیت متمرکز شویم.
او این تاثیر را در رابطه با تغییر رفتار و نگاهشان در بچههایی بیان کرد که پیش از آن حتی یک کتاب هم نخوانده بودند اما در حال حاضر وقتی کتابی را میخوانند 10 دقیقه دربارهی آن حرف میزنند. این موضوع نشاندهندهی آن است که بچهها چه اندازه به درک و دریافت خوبی از مطالعه کردن رسیدهاند.
معاون اجرایی کانون لرستان تاکید کرد: بارها از مسوولان زندان خواستهام تفکیکی میان کودکان و نوجوانان دختر با زنان زندانی قائل شوند.
او دربارهی تاثیر اجرای برنامهها و فعالیتهای کانون برای این کودکان و نوجوانان توضیح داد: تاثیر خیلی خوبی داشته است. برای مثال با 15 نفر از بچهها «قصهی زندگی من» را کار کردهام. فراخوان «قصههای 90 ثانیهای» جشنوارهی قصهگویی برای امور زندانها ارسال شده بود و دادگستری در نزدیکی جشنوارهی بینالمللی قصهگویی از من کمک خواست. شاید باور نکنید اما در اولین جلسه بچههایی که از حرف زدن هراس داشتند چه برسد به نوشتن، در طی چند جلسه همگی قصهی زندگیشان را نوشته بودند.
پنهانی دربارهی جنبهی بازدارندگی فعالیتهای کانون از بزهکاری و جرایمی که کودکان و نوجوانان ناآگاهانه مرتکب شدهاند، اظهار داشت: با توجه به اینکه حدود هفت یا هشت سال است با کانون اصلاح و تربیت چه به صورت شخصی و چه همراه با مربیان سیار و به صورت هفتگی همکاری دارم، اما این چند ماه که بر روی ذهن بچهها کار کردهایم تغییر نگرش آنها در زندگی و حضورشان در جامعه را دیدهایم.
او ادامه داد: اغلب خیلی بحث گروهی با بچهها داریم و بیشترین جملهای که میگویند از فقرشان است. فقر اقتصادی به طبع فقر فرهنگی نیز به دنبال دارد.
به گفتهی معاون فرهنگی کانون استان لرستان، مربیان کتابخانههای سیار در مناطق محروم، روستایی و آسیبزا حضور دارند برای همین اگر مهارتهای زندگی، فکری و مهارتهایی که به کارآفرینی و تولید، چه تولید محتوا چه کار، منجر میشود را در این مناطق ایجاد کنیم، کانون خیلی موفق عمل کرده است و مطمئنا از بزهکاری در جامعه کاسته میشود.
او ادامه داد: با توجه به تجربهای که داشتیم نزدیک به یک ماه است پیشنهاد طرحی را برای مربیان سیار مطرح کردهام تا ارزیابی خوبی از تاثیرگذاری و توانمندی مربیان سیار در این حوزه داشته باشیم.
پنهانی یادآورد شد: هر مربی سیار جدا از فعالیتهای کتاب محوری که در کانون انجام میدهد، تواناییهای دیگری دارد. باتوجه به توانایی نیروهای سیار از آنها در حوزهی برق، الکترونیک، قصهگویی، تئاتر و... که تبحر دارند خواستهام در مهارتآموزی با بچهها کار کنند.
به گفتهی او این کار کمک میکند اگر کودکانی از تحصیل باز ماندهاند اما مهارتهای دیگری مانند برق را بلد باشند و بتوانند کار کنند.
پنهانی معتقد است، این تاثیری است که در دراز مدت مربیان سیار ما در چنین طرحی میتوانند داشته باشند و این تاثیر موجب کاهش بزهکاری میشود. چون خیلی از این بچهها از فقر مینالند.
به گفتهی پنهانی کانون پتانسیل زیادی در این زمینه دارد که موفق عمل کند اما به برنامهریزی و درایت بیشتری نیاز دارد.
او معتقد است: خود بچههایی که به کانون اصلاح و تربیت میروند نقطهی مقابل بچههایی هستند که در کانون پرورش فکری با آن ها سروکار داریم. اگر در کانون اصلاح و تربیت با آنها کار نشود وقتی دوباره وارد جامعه میشوند شدت بزهکاریشان دو برابر میشود چون آنجا خیلی چیزها از همدیگر یاد گرفته و به هم منتقل کردهاند.
پنهانی معتقد است همهی کسانی که دغدغهی سلامت رفتاری بچهها را دارند باید برای کاهش بزهکاری کودکان و نوجوانان تلاش کنند.
او در پایان تاکید کرد: مطمئنا بچهای که هیچوقت کتاب نخوانده است اما با حضور مربی سیار در زندان یک کتابخوان خوب میشود به تغییر نگرش در زندگی میرسد.
فعالیتهای کانون پرورش فکری و پر کردن خلاءهای موجود
علیاصغر کرمی، مربی سیار روستایی کانون استان لرستان
کرمی با اشاره به هدف اصلی از اجرای این طرح یعنی بیبهره نماندن بچههای کانون اصلاح و تربیت از فعالیتهای کانون گفت: به عبارت دیگر کانون پرورش فکری خلاء فرهنگی و هنری که به دلیل محدودیتهای موجود بچههای کانون اصلاح و تربیت داشتند پر کرده است.
او دربارهی بخشی از فعالیتهایی که انجام میشود، اظهار داشت: برای مثال در این زمینه بازیهای بومی- محلی را برای آنها طراحی کردهایم. نمایش فیلمهای کانون در راستای اهدافی که معاونت فرهنگی کانون دارد یا قصهگویی از دیگر برنامههایی است که برای بچهها اجرا میشود. یکی از برنامهها و اهداف کانون دربارهی همفکری و نوعدوستی بچهها بود و برهمین اساس فیلمهایی همسو و همزمان با آن پخش میکنیم.
این مربی سیار به بحث امانت کتاب اشاره کرد و توضیح داد: از آنجا که کتابخانهی کانون اصلاح و تربیت دارای کتابهای مناسب کودک و نوجوان نبود و حتی اگر کتابهای مناسب این گروه سنی هم موجود داشت چندان آثار خوبی نبودند و خلاء کتابهای آموزنده یا کتابهایی که اهداف کانون را بهطور مشخص دنبال کنند دیده میشد، بحث کتابخوانی و امانت کتاب را نیز برای بچههای کانون اصلاح و تربیت جدیتر دنبال کردیم.
او از این طرح به عنوان برنامهای خوب یاد کرد که البته مشکلات یا محدودیتهایی نیز دارد. برای مثال به دلیل حساسیتهای کانون اصلاح و تربیت ورود یکسری امکانات برای انجام فعالیتهای کانون مانند وسایل تیز یا قیچی و کاتر برای تهیهی کاردستی به داخل کانون اصلاح و تربیت ممنوع است.
استان لرستان هفت مربی کتابخانهی سیار دارد که طبق برنامهریزی صورت گرفته هر هفته یکی از این مربیان به همراه معاون فرهنگی و اجرایی کانون برای اجرای فعالیتها البته در یک راستا و با یک هدف به کانون اصلاح و تربیت میروند.
کرمی از برقراری ارتباط خوب بچههای کانون اصلاح و تربیت با مربیان کانون پرورش فکری گفت و توضیح داد: اما یکی از مشکلات فارغ از بحث کانون اصلاح و تربیت، محتوای فیلمهای کانون است که به نمایش گذاشته میشود. باتوجه به آثار و سرگرمیهای موجود در بازار، فیلمهای کانون کمی مخاطبپذیر نیستند و خیلی سخت بچهها با آنها ارتباط برقرار میکنند.
او تاکید کرد به دلیل محوطهای که بچههای کانون اصلاح و تربیت دارند میخواهیم حیاط پویایی برای آنها فراهم کنیم تا از رخوت آن محیط بسته خارج شوند و حداقل فعالیت بدنی داشته باشند. از سوی دیگر همزمان بازیهای بومی- محلی خودشان را نیز بشناسند.
به گفتهی این مربی سیار برنامهای برای داستاننویسی این بچهها نیز در نظر گرفته شده است که آنها را به سمت نوشتن خلاق سوق بدهد.
او دربارهی نقش فعالیتهای کانون در آموزش کودکان و نوجوانان و جنبههای بازدارندگی این فعالیتها در ارتکاب جرم، گفت: با برخی از بچهها که صحبت میکنم میبینم اغلب آنها در مورد جرمی که انجام دادهاند اطلاعی نداشتند و خیلی از آنها به دلیل دوستیهای نامناسب یا عدم شناخت مشکلات خاص مرتکب جرم شدهاند. البته منهای یکسری جرایم خاص که در حوزهی بحثهای روانشناسی است. اما کانون بهطور کلی میتواند در این زمینه تاثیرگذار باشد.
کرمی در پایان توضیح داد: برخی از بچهها خلاء عاطفی یا عدم شناخت مسایل را دارند. ما در کانون یا مدارسی که میرویم برای بچهها کارهای گروهی، احترام به بزرگتر، شناخت مشکلات، قدرت نه گفتن و... را توضیح میدهیم و بازخورد مثبت هم دیدهایم. به همین دلیل معتقدم اگر با بچهها بیشتر کار شود قطعا بازخورد مثبت و بهتری خواهیم گرفت.