به گزارش روابط عمومی اداره کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هرمزگان؛ نهمین نشست برخط انجمن هنرهای نمایشی با حضور ساغر لطفی نژاد کارگردان، طراح و سازنده عروسک های نمایشی با عنوان آشنایی با تکنیک های عروسک نمایشی و تاکید بر تکنیک ماسک برگزار شد.
به گفته عفت تفضلی مسئول انجمن هنرهای نمایشی استان در این انجمن در این نشست برخط حدود ۴٠ نفر از اعضا نوجوان، رابطین نمایشی و مربیان علاقمند از سراسر استان حضور داشتند و با تاریخچه، دسته بندی و شیوه ساخت ماسک های ساده و کاربردی در امر نمایش آشنا شدند.
ساغر لطفی نژاد کارشناس هنرهای نمایش مرکز تولید تئاتر وتئاتر عروسکی کانون به تاریخچه پیدایش ماسک اشاره کرد و گفت: ریشه اصلی ماسک، صورتک یا نقاب، فرهنگ بومی، قومیتی و سنت‌های شفاهی گذشته است و این فرهنگ ها غالبا از ماسک برای برگزاری مراسم آئینی و معنوی خود بهره می برده اند. وی گفت: صورتک ها در بین قبایل کهن به دو شکل ساخته می شدند یا به شکل چهره انسان و یا شبیه صورت حیوانات و از آنجا که قبایل و قومیت ها ساکن طبیعت و در نتیجه دستخوش مخاطرات طبیعی مثل زلزله، سیل، حمله حیوانات وحشی و موارد ماورائی بودند معمولا صورت ها را بیشتر به شکل حیوان می ساختند و با نقوش خاص تزئین می کردند.
لطفی نژاد در ادامه گفت: آنها معتقد بودند با استفاده از این ماسک‌ها در رسوم آئینی خود با روح طبیعت ارتباط برقرار می کنند و در نتیجه از بسیاری از بلایا دور می مانند و صورتک بز کوهی شاخدار نمونه بارز این صورتک هاست که نماد برداشت و رویش جوانه در طبیعت است.
وی در ادامه به شیوه و مواد ساخت این صورتک ها در گذشته اشاره کرد و افزود: صورتک ها عموما از مواد موجود در طبیعت اعم از پوست حیوانات، چوب و... ساخته و با مواد طبیعی نظیر دانه های گیاهی رنگ ساز و حتی حشرات رنگی رنگ آمیزی و با پر پرندگان تزئین می شدند و سپس در مراسم آئینی و معنوی همراه با سوزاندن عود و خواندن آواز و... توسط رئیس قبیله مورد استفاده قرار می گرفتند. اما امروزه صورتک ها کارکرد معنوی و آئینی ندارند.
این کارگردان و طراح و سازنده عروسک های نمایشی در ادامه نشست به کاربرد صورتک ها در تئاتر و هنرهای نمایشی اشاره کرد و گفت: استفاده از تکنیک ماسک در هنرهای نمایشی باعث توجه مخاطب به جای صورت به حرکات و بدن بازیگران جلب می شود و بهترین تکنیک برای نمایش های خیالی و اغراق آمیز است.
وی افزود: در واقع صورتک ها می توانند بازیگران را از قالب خود خارج کنند و به خلق لحظات متعدد و ناب و خلاق نمایشی کمک کنند. از این رو خلاقیت در اجرا را افزایش می دهند و هوش اجتماعی بازیگران را تقویت می کنند.
لطفی نژاد در رابطه با استقبال بچه ها از این تکنیک گفت: کودکان و خردسالان از این تکنیک بدلیل تمایل به تغییر چهره و فرو رفتن در قالب های متعدد استقبال می کنند.
وی در ادامه به تعریف انواع ماسک پرداخت و گفت : صورتک ها یا به شکل طبیعی ساخته می شوند و یا مصنوعی و از نظر فرم ظاهری به سه دسته کامل، نیمه و چشمی تقسیم می شوند.
ماسک های کامل تمام صورت را می پوشاند و فقط نقاطی برای تنفس، خروج صدا و دیدن در آنها تعبیه می شود. ماسک های نیمه نیمه صورت بازیگر را می پوشاند و عموما جای چشم ها در آنها تعبیه می‌شود و ماسک‌های چشمی همان ماسک های اروپاییان هستند که برای جشن های خاصی استفاده می شوند. ایستایی این صورتک ها با کش، بندپارچه ای و میله ای است. استفاده از ماسک های چشمی برای بازیگران خردسال بدلیل شیوه سخت (میله دار) استفاده مناسب نیستند.
وی در ادامه به دسته دیگری از ماسک ها به نام ماسک های نمادین اشاره کرد و افزود: این ماسک ها صرفا روی صورت قرار نمی گیرند و زمعمولا برای نمادسازی ساخته می شوند و بخشی از چهره نقش را درشت نمایی می کنند و معرف نقش هستند. این ماسک‌ها در قصه گویی و نمایش خلاق می توانند مفید واقع شوند.
این طراح و عروسک ساز نمایشی در ادامه انواع ماسک از نقطه نظر نوع ماده ی ساخت را معرفی کرد و گفت: صورتک ها می توانند کاغذی یا مقوایی، پارچه ای، باند گچی و یا پاپیه ماشه باشند.
ماسک‌ها یا صورتک های کاغذی عموما از جنس کاغذ و مقوا هستند، سریع ساخته می شوند، و سبک، انعطاف پذیر، ارزان قیمت و در دسترس هستند و علاوه بر کاغذ و مقوا می توانند از دور ریختنی هایی مثل بشقاب یکبار مصرف کاغذی، جعبه شیرینی و کفش، شانه تخم مرغ، رول دستمال کاغذی و مواد اینچنینی ساخته شوند و بسته به نوع ماده با مدادرنگی، ماژیک و گواش و... رنگ آمیزی شوند.
این عروسک ساز اظهار داشت: صورتک ها می توانند تک یا یک وجهی، دو وجهی یا چند وجهی باشند و در نوع چند وجهی هر وجه ماسک می تواند معرف یک شخصیت باشد. یک نمونه ساده ماسک چند وجهی با استفاده از پاکت کاغذی میوه یا آجیل ساخته می شود. لطفی نژاد گفت: استفاده از ماسک های چند وجهی برای بازیگران کودک مناسب نیست و بهتر است نوجوانان از آن بهره ببرند.
شکل ظاهر ی ماسک‌های چند وجهی می تواند استوانه ای، مخروطی و یا مربعی باشد و ماسک های پارچه ای از پارچه لباس یا نمد ساخته می شوند و گاهی به شکل کیسه و گاهی بزرگتر و به شکل دیگر ساخته می شوند.
وی در مورد ماسک های باند گچی گفت: این گونه با باند گچی و قالب گیری ساخته می شوند و صورتک های پاپیه ماشه به دو روش از کاغذ و چسب ساخته می شوند و یا به روش تکه چسبانی بریده کاغذ روی قالب آماده هستند و یا به روش خمیر کاغذی ساخته می شوند.
گفتنی است ساغر لطفی نژاد کارگردان، طراح و سازنده عروسک های نمایشی و مدرس این نشست در خلال بیان این مطالب تصاویری از انواع ماسک های کاغذی نمادین و پارچه ای را به حاضرین در نشست نشان داد و به شکل عملی اعضا انجمن هنرهای نمایشی استان را با شیوه ساخت این ماسک ها آشنا کرد.