دنیای داستان‌های کودک و نوجوان، سرشار از تخیل، ماجراجویی و آموزه‌های ناب زندگی است. در این میان، نویسندگان این عرصه با قلم توانای خود، نقش بسزایی در پرورش ذهن و روح نسل‌های آینده ایفا می‌کنند.

امروز، فرصتی دست داد تا با فاطمه موسوی ثابت، مربی- مسئول مرکز فرهنگی‌هنری شماره چهار زاهدان و نویسنده ادبیات کودک و نوجوان، به گفت‌وگو بنشینیم و از چالش‌ها و تجربیات وی در این مسیر پرفراز و نشیب بشنویم.

فاطمه موسوی ثابت که خود از جمله دوستداران کتاب و داستان و شعر در دوران کودکی بوده، از علاقه‌های دوران کودکی خود می‌گوید. در این گفت‌وگو، ایشان از چالش‌های متعددی که در جلب توجه نسل امروز به کتابخوانی و دنیای داستان‌ها وجود دارد، صحبت می‌کند و راهکارهایی را برای غلبه بر این چالش‌ها ارائه می‌دهد.

بی‌شک، گفت‌وگو با این نویسنده می‌تواند برای علاقه‌مندان به ادبیات کودک و نوجوان، خصوصاً نویسندگان، مربیان و اولیا، مفید و آموزنده باشد.

آشنایی با نویسنده:

در مورد اسم و فامیل باید بگویم که من به دلیل سلیقه متفاوت پدر و مادر در انتخاب اسم،  دوتا اسم دارم(سیما و فاطمه) اما توی جامعه با نام فاطمه موسوی ثابت من رو می‌شناسند،  تجربه چهل ساله زندگی در سه استان از کشور عزیزمان را دارم و گیلان، خراسان رضوی و الان در سیستان و بلوچستان، شهر زاهدان زندگی می‌کنم. از دوره نوجوانی بود که قلم برداشتم و شروع به نوشتن دل نوشته‌های ادبی کردم، بعد اشعاری که بیشتر شبیه ترانه بودند و سپس غزل سرودم.  اشعارم مورد توجه معلم‌ها و اساتیدم در دانشگاه قرار گرفت و بنده رو تشویق کردند به ارسال آثارم در نشریات ادبی و شرکت در شب شعرهای دانشجویی.

اولین تجربه نوشتن برای کودک و نوجوان:

مطالعه آثار ارزشمند کودک و نوجوان و کسب تجربه خوانداری در طول سال‌ها مربیگری، عاملی بود برای آمادگی فکری من و نوشتن اولین اثر داستانی‌ام برای  کودک، با عنوان «آقای کت شلواری». اگرچه که در زمینه موضوع و مضمون، آثارم مناسب بزرگسالان هم هست.

نمایشنامه‌های مختلفی هم نوشتم با عناوین«سنگ»، «یک روز جوجه‌ای»، «آرزوی کرم خاکی»، «قانون مگسی»، «دو خرگوش» و «جادوی مهربانی» که برخی ازین نمایشنامه‌ها در قالب نمایش عروسکی رتبه‌هایی در استان دریافت کرده‌اند. 

دومین داستان کودک من با عنوان آرزوی کرم خاکی هم مجوز چاپ دریافت کرد که به صورت الکترونیکی منتشر شد. 

رمانی هم با عنوان دنیای ناشناخته در سال ۱۳۹۳ نوشتم و چاپ شد. رمان دیگری نوشتم با عنوان مرغ آمین که برای چاپ ارسال کردم و در انتظار تایید هستم.

چه چیزی شما را به نوشتن برای کودکان ترغیب کرد؟

سال‌ها کار برای کودک و نوجوان،  مطالعه آثار مختلف ادبی مناسب کودک و نوجوان،  آشنایی با دنیای دوست داشتنی آن‌ها،  روح و ذهن جویای  یادگیری کودک و نوجوان، پاکی و لطافت دنیای کودکی عواملی بود که خدمت‌گزاری برای این گروه سنی رو برای من لذتبخش کرد.

الگوی شما در نویسندگی:

آثار شل سیلور استاین، آثار آندرسن، آثار نویسندگان ایرانی مانند فریبا کلهر، داوود امیریان، حمیدرضا شاه‌آبادی، فرهاد حسن‌زاده و بسیاری دیگر از نویسندگان توانای کودک و نوجوان، عامل کسب تجربه برای من بود.

در مورد جدیدترین کتاب:

جدیدترین اثری که نوشتم، برای گروه نوجوان است با عنوان مرغ آمین. موضوع این کتاب، تاثیر دعا کردن و انرژی فرستادن در زندگی ماست.  استفاده از موجود خیالی مرغ آمین در داستان که وظیفه‌اش برآورده کردن دعاهای خوب و بدماست، فضایی رمانتیک به داستان داده که برای نوجوان جذابیت فراوانی ایجاد کرده است.

این داستان در طول هفت ماه نگاشته شد و برای برخی از بخش‌های آن، نیاز به کسب اطلاعاتی درباره بعضی قوانین فراطبیعی داشتم.  برای همین مطالعاتی در این ارتباط هم داشتم تا با ذهن بازتری برای مخاطب بنویسم.

بزرگترین چالش:

بزرگترین چالش من در رابطه با نوشتن داستان، مساله چاپ کتاب‌هایم بوده و هست. پذیرش داستان و چاپ آن یکی از سخت‌ترین مراحل کار نویسندگی است.

چه عواملی باعث جذب کودکان به مطالعه می‌شود؟ 

کودکان هم مثل ما دارای علاقه‌های متفاوت و زمینه‌های فکری منحصر به فرد هستند. حتی دوقلوهای همسان هم از نظر علایق فردی،  کاملا شبیه به هم نیستند، پس نمی‌شود برای آن‌ها نسخه یکسانی در نظر گرفت.  باید زمینه فکری آن‌ها را شناخت،  سپس با روش‌های جذاب،  آنان را به مطالعه کتاب علاقه‌مند کرد. به عنوان مثال، کودکی را می‌شناختم که فقط به کاردستی علاقه‌مند بود و حوصله خواندن متن کتاب را نداشت، برای همین کتاب کاردستی‌های خلاق را به او دادم که پر بود از نمونه‌های کاردستی. با هم آن را ورق زدیم و تصویرها را دیدیم،  سپس خودش خواهان کتاب کاردستی مشابه آن شد، آن را امانت گرفت و با اشتیاق مطالعه کرد و برایم نمونه‌های کاردستی‌هایش را آورد.

اما برای بیشتر کودکان و حتی نوجوانان، استفاده از روش‌های جذاب همراه با بازی، چالش فکری، طرح مساله و...  بسیار تاثیرگذار است.

نقش خانواده، مدرسه و جامعه:

کودکان هرآن چه می‌بینند، می‌آموزند و انجام می‌دهند. من نمی‌توانم چیزی به کسی یاد بدهم مگر این که خودم آن را بخشی از خودم کرده باشم. 

خانواده‌ای که مطالعه کردن، حضوری ثابت از در جمع آنان دارد، فرزندی کتابخوان پرورش می‌دهد، مدرسه‌ای که زمانی را به مطالعه آزاد اختصاص می‌دهد، دانش‌آموزانی کتابخوان می‌سازد و در نتیجه این افراد، جامعه‌ای فرهیخته می‌آفرینند.

برنامه‌های خلاقانه:

شناخت دوره کودکی، شناخت روحیه مخاطبان در هر دوره از رشد، مطالعه کتاب‌های مفید و مناسب برای مربیان و والدین، باعث رشد خلاقیت آنان می‌شود، آشنایی با بازی‌های مورد علاقه کودکان و تلفیق بازی‌ها با موضوع کتابخوانی، باعث خلق روش‌های جدید و خلاقانه برای جذب کودکان و نوجوانان به مطالعه خواهد شد.

تاثیر تصویرگری:

قطعا یکی از مهم‌ترین عوامل انتخاب یک کتاب از سوی مخاطب کودک و نوجوان، رنگ کتاب و تصاویر روی جلد و درون کتاب است.  این عوامل بسیار مهم و تاثیرگذارند و نباید از آن غافل بود. دنیای کودک، دنیای رنگ است و تصویر و تخیل.

بزرگترین چالش برای جذب به کتابخوانی:

یکی از دلایل کاهش مطالعه برای گروه کودک و نوجوان، رسانه‌های متعدد گروهی است. دنیای انیمیشن‌ها، تصاویر جادویی و متحرک در رسانه‌ها، تلفن‌های همراه هوشمند، فضای آسان دسترسی به اطلاعات گوناگون و جذابیت‌های آن عاملی برای کاهش مطالعه شده.

روش های خلاق هنوز هم تاثیرگذارند. بازی همیشه دنیای کودک خواهد بود. استفاده از بازی‌های حرکتی و شاد، هیچ‌گاه جذابیت خود را برای کودکان از دست نخواهد داد. تلفیق بازی و کتابخوانی، پاسخگوی این مساله بوده و هست.

فرید فرهمند