به گزارش روابط عمومی اداره کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان رضوی، در مصاحبه ای که خدیجه مهدوی کارشناس هنرهای نمایشی کانون کشور داشتیم در خصوص اهمیت نمایش کودک و نوجوان صحبت کردیم.
مهدوی در این باره گفت: «هنر نمایش به صورت عام و تئاتر به صورت خاص از دیرباز با دو کارکرد متفاوت به جامعه بشری معرفی شده است: کارکرد فرهنگی، که بیشتر بر جنبه‌های ارائه اثر هنری مستقل به مخاطبان تأکید دارد و کاربرد تعلیمی، تربیتی که شامل پرورش روح، آموزش و ارتقای کیفی زندگی انسان است. کاربردی که تئاتر را نه فقط هنری برای سرگرم کردن مخاطبان و اقناع ذوق هنری آنان، بلکه فرایندی پیچیده و مؤثر بر سیر تحولات فکری بشر باید دانست و بر آن همت گماشت.» خدیجه مهدوی پژوهشگر، طراح، کارگردان و مدرس متدولوژی آموزشی با بیان این عبارات درباره اهمیت تئاتر پایه، جایگاه آن در آموزش و پرورش و نیز وضعیت مدیریت تئاتر کودک و نوجوان سخن می‌گوید. با او، که به‌تازگی سفری به مشهد داشته گپ زده‌ایم که در ادامه مشروح این گپ‌وگفت پیش روی شماست.
به گفته مهدوی، زمانی تئاتر و هنرهای نمایشی به جایگاه حقیقی خود نزدیک می‌شود که مردم تئاتر را برای خود تئاتر دوست بدارند و آن هنگامی است که تئاتر با فرهنگ، ادب، تعالی افکار و احساسات انسان‌ها و روحیات و وجدان جمعی جامعه سروکار داشته باشد. در چنین شرایطی تئاتر منزلتی فراخور رسالت خود داشته و از نقش و جایگاهی بالا در میان مردم و مسئولان برخوردار خواهد بود.
این پژوهشگر با بیان اینکه تئاتر و نمایش در حوزه کودک و نوجوان یکی از شاخه‌های هنری بسیار مهم و مؤثر در جامعه محسوب می‌شود می‌گوید: همواره اهالی تئاتر کودک و نوجوان به دلایلی گوناگون به عملکرد مدیران این حوزه معترض بوده‌اند و از طرف دیگر باوجود برخی شعارها با کم‌توجهی مسئولان روبه‌رو شده‌اند تا جایی که این کم‌توجهی منجر به انتخاب مدیران ضعیف و ناکارآمد، بودجه اندک، بی‌توجهی جدی به کمبود امکانات سخت‌افزاری این رشته هنری و هزاران مشکل دیگر شده طوری که شعارها بر عملکرد صحیح و بجا حاکم شده‌اند.
او همچنین بر این باور است که تئاتر و نمایش می‌تواند کاربردهای زیادی در نهادهای مختلف آموزشی در سطوح مختلف داشته باشد به‌ویژه تئاتر تعلیمی، تربیتی کودکان و نوجوانان که متأسفانه کمتر مورد توجه قرار گرفته است: باوجود بعد زیبایی‌شناختی تئاتر و توجه به ابعاد سرگرم‌کنندگی آن می‌توان گفت که تئاتر پداگوژی (آموزش و پروش) با توجه به تفاوت‌هایی که با دیگر تئاترها دارد به‌خوبی به مانند یک ابزار آموزشی قادر است در جهت آموزش و تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان مورد توجه و اهمیت قرار گیرد.
مهدوی ادامه می‌دهد: تئاتر هنری است با قابلیت‌های مختلف که در حوزه‌های گوناگون می‌تواند در خدمت اهداف انسانی خصوصا آموزش و تعلیم و تربیت قرار گیرد در واقع هدف اصلی تئاتر تعلیمی، تربیتی به عنوان یک ابزار آموزشی ایجاد تغییرات مثبت و سازنده در کودکان و نوجوانان است که متأسفانه از نهاد و سیستم مهمی چون آموزش و پرورش نادیده گرفته می‌شود. به گفته او رویکرد نهادهای ذی‌ربط برای استفاده از این تئاتر در مسیر آموزش و پرورش اکنون به رسمیت شناخته نمی‌شود که بخش مهمی از این کاستی ضعف برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی در تشکیلات تئاتر کشور است.
این پژوهشگر تئاتر بر این باور است که اگر تئاتر به عنوان یک هنر در وجه فرهنگی جایگاه اصلی و اساسی خود را پیدا کند وجه دیگر آن یعنی تئاتر تعلیمی، تربیتی نیز به تبع آن مورد توجه قرار خواهد گرفت.
مهدوی، یادآور می‌شود که تئاتر و نمایش در تمامی حوزه‌ها رسانه‌ای فراگیر است و می‌تواند با شناخت صحیح استعدادهای نهفته‌اش از طرف گروهی که گرد هم آمده‌اند تا یک اثر هنری را تولید کنند به عنوان رسانه‌ای عمل کند که تأثیرگذار برای انتقال پیام‌های ملی، قومی و ارزشی باشد.
او ادامه می‌دهد: تئاتر و نمایش آیینه فرهنگ یک جامعه است و می‌تواند بر آن تأثیر گذارد آنچه در صحنه تئاتر اجرا می‌شود تأثیری شگرف، عمیق و بلندمدت در ذهن و تفکر مخاطب خود دارد. به عنوان نمونه می‌توان بدین مطلب اشاره کرد که ارائه پیام‌های درست و انتقال مفاهیم متعالی برگرفته از آموزه‌های دینی و اخلاقی بسیار می‌تواند در این امر نقش‌آفرینی کند.
مهدوی، با تأکید بر این مهم که تئاتر در ایران بحران مخاطب ندارد بر این باور است که تئاتر در ایران با بحران مدیریت دست‌وپنجه نرم می‌کند. او بیان می‌کند: به‌کارگیری نیروهای متخصص و کارآمد که از تحصیلات دانشگاهی و تجربه طولانی در عرصه تئاتر و هنرهای نمایشی برخوردارند در امر تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی برای جذب مخاطب و کمک در روند توسعه تئاتر خصوصا در عرصه تئاتر کودک و نوجوان می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد.
این کارگردان و مدرس تئاتر همچنین درباره اهمیت و جایگاه نمایشنامه می‌گوید: نمایشنامه یکی از پایه‌های سه‌گانه ادبیات است که بالغ بر ۲هزار و ۵۰۰ سال قدمت تاریخی دارد. نمایشنامه ساختمانی است که باید از اول تا آخر روی پای خود بایستد. خصوصیتش این است که چیزی غیر از رمان یا موعظه یا درس است زیرا در این صورت دیگر نمایشنامه نیست البته باید به این موضوع اشاره داشت که متأسفانه این فعل در تئاتر کودک و نوجوان نادیده گرفته می‌شود.
زمانی که هنوز کلام کشف نشده بود برای انتقال هدف و مقصود خود به دیگران از ابزار وجودی بدن خود و از حرکات استفاده می‌کردند از این رو نمایش (درام) یک وسیله ارتباطی کامل برای بازگو کردن وقایع روزانه و جریان‌های زندگی بود که بعدها برای یادآوری و کسب تجربه و سرگرمی همراه با دانش‌اندوزی مورد استفاده قرار گرفت، اما مهم‌ترین هدف آن آموزش و انتقال اندیشه و تجربیات بشر بوده است مهم‌ترین عامل در ایجاد یک فرایند نمایشی تأثیرگذار، برخورداری از یک متن نوشتاری قدرتمند بوده که به فراخور اندیشه و هدفی که پشت آن نهفته می‌توانسته ارتباط مؤثر با گروه مخاطب را در پی داشته باشد و این منوط به زیرساخت نمایشنامه خوب و اساسی بوده است.
او تأکید می‌کند: نوشتن نمایشنامه برای کودک و نوجوان نیاز به آگاهی و شناخت نمایشنامه‌نویسی برای کودکان دارد و همچنین ساده‌نویسی و ساده روایت کردن یا ساده مطرح کردن قصه هم ازجمله عوامل ضروری دیگر در این باره محسوب می‌شود. وقتی قرار است برای مخاطب گروه سنی کودک و نوجوان قصه‌ای را در قالب نمایش روایت کنیم، باید به نحوه روایت و نوع استفاده از واژه‌ها و کلمات توجه و دقت اساسی کنیم، زیرا استفاده از عبارات و کلمات ثقیل یا مفاهیم سخت و پیچیده در نمایشنامه‌های کودکان و نوجوانان سبب خستگی تماشاگر از نمایش و دل‌زدگی او می‌شود.
مهدوی یادآور می‌شود: نمایشنامه‌نویسی یک تخصص ویژه است خصوصا در گروه سنی نوجوان ... آشنایی به صحنه، روان‌شناسی تئاتر کودک و روان‌شناسی دنیای کودک و نوجوان از اولویت‌های این امر است. ارتباط نمایشنامه‌نویسان این حوزه با هنرمندانی که به شکل تخصصی در حوزه تئاتر کودک و نوجوان فعالیت دارند بسیار در درخشش نمایشنامه‌نویسان تأثیر دارد.
مهدوی، با بیان اینکه مدعیان تئاتر و نمایش در حوزه تئاتر کودک و نوجوان تاکنون بسیار ضعیف عمل کرده‌اند، می‌گوید: این تئاتر و نمایش مخاطب خود را نمی‌شناسد، هنوز حال و آینده را باور ندارد و هنوز غرق در گذشته است. جالب است وقتی در دانشگاه‌های ما طرح درس ۵۰ سال پیش به دانشجویان تئاتر تدریس می‌شود و نمایشنامه‌نویس برای جامعه امروز تربیت نمی‌شود، وقتی تماشاگر راهش را برای دیدن نمایش گم کرده، وقتی به دنبال دست و جیغ و موسیقی و رقص و آواز است انتظار چیست!؟ به نظر من تئاتر کودک و نوجوان زمانی طلوع واقعی خود را خواهد داشت که ریشه‌ای و واقعی بدان نگریسته شود.