به گزارش اداره‌کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، نشست علمی «نانوفناوری به زبان ساده» صبح روز دوشنبه ۲۴ شهریور ۱۴۰۴ با حضور مهدی کدخدایی، مدیر ترویج صنعتی ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، جمعی از دانش‌آموزان و علاقه‌مندان به حوزه نانو و همچنین مربیان در محل کانون همچنین به صورت برخط برگزار شد تا مخاطبان این نشست با دنیای نانوفناوری از مقیاس‌های بسیار کوچک تا کاربردهای بزرگ آن در زندگی روزمره، صنعت، پزشکی و محیط‌زیست آشنا شوند و انگیزه‌ای برای ورود به عرصه‌های نوآورانه علمی در آن‌ها ایجاد کند.
این برنامه که در ادامه فعالیت‌های آموزشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و با همکاری ستاد توسعه فناوری‌های نانو و میکرو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و کانون علوم و فناوری‌های نوین ایران(کافنا) طراحی شده بود، فرصتی بود تا دانش‌آموزان و مربیان با مفاهیم پایه‌ای نانوفناوری، کاربردهای گسترده آن در زندگی روزمره، صنعت، پزشکی، محیط‌زیست و فرصت‌های نوآورانه این حوزه آشنا شوند.
مهدی کدخدایی در این نشست با زبانی ساده توضیح داد که نانوفناوری به دنیای بسیار کوچک، یعنی مقیاس نانومتر که یک میلیاردم متر است، می‌پردازد؛ جایی که چشم انسان نمی‌تواند ببیند و حتی میکروسکوپ‌های معمولی کافی نیستند و نیاز به تجهیزات پیشرفته است.
او برای توضیح درباره مقیاس نانومتر گفت: «اگر یک متر را به صد سانتی‌متر، سپس به هزار میلی‌متر، بعد به هزار میکرومتر و در نهایت به هزار نانومتر تقسیم کنیم، به دنیایی می‌رسیم که اندازه‌ها آن‌قدر کوچک است که خواص مواد تغییر می‌کند. مثل وقتی که یک میلی‌متر خط‌کش را در ذهن به هزار قسمت تقسیم کنیم، به میکرومتر می‌رسیم و باز اگر آن را هزار قسمت کنیم، به نانومتر می‌رسیم.»
او به انواع مواد نانویی اشاره کرد، مثل نانوذرات که هر سه بعدشان نانویی است، نانولوله‌ها و نانوالیاف که دو بعدشان نانویی و طول‌شان بلند است، و نانوپوشش‌ها که فقط ضخامت‌شان نانویی است، مثل روکش‌هایی که روی سطوح کشیده می‌شود.
کدخدایی با بیان مثال‌هایی ملموس ادامه داد: «تصور کنید کبریتی زیر مشعل داغ قرار می‌گیرد، اما به دلیل عایق نانویی نمی‌سوزد، چون این عایق حرارت را منتقل نمی‌کند. یا نانوپوشش‌ها می‌توانند میزهای مدرسه را در برابر خط‌وخش خودکار مقاوم کنند.»
او به کاربردهای گسترده نانوفناوری پرداخت و گفت این فناوری در رنگ‌های ترافیکی که در برابر باران، حرارت و سایش مقاوم‌اند، اصطکاک مناسب دارند و در شب نور را بازتاب می‌دهند، نقش دارد. این رنگ‌ها باعث می‌شود خط‌کشی‌های خیابان و عابر پیاده سال‌ها دوام بیاورند و شهر را زیباتر کنند. همچنین لاستیک‌های نانویی خودرو که در برابر اجسام مقاوم‌ترند، کاتالیست‌های نانویی که آلاینده‌های خودرو را به بخار آب یا گازهای بی‌خطر تبدیل می‌کنند، و شیشه‌های بازتاب‌دهنده ساختمان‌ها که با لایه‌های نانویی تولید می‌شوند، از دیگر کاربردها هستند. او به چراغ‌های خودروهای داخلی با پوشش نانویی، رنگ‌های ضدباکتری و ضدخوردگی برای مناطق مرطوب مثل شمال کشور، و پمادهای نانویی ضدسالک که در عرض چند هفته بیماری پوستی را درمان می‌کنند، اشاره کرد.
در حوزه پزشکی، کدخدایی توضیح داد که نانوفناوری عوارض داروها مثل خواب‌آلودگی را کاهش داده و مثلاً قطره‌های آهن کودکان را با پوشش نانویی طوری تولید کرده‌اند که خوش‌طعم است و دندان‌ها را سیاه نمی‌کند. او به ماسک‌های نانویی در دوران کرونا اشاره کرد که با الیاف نانویی ویروس‌ها را به دام می‌انداختند و اکسیژن را عبور می‌دادند، و گفت این ماسک‌ها در ایران تولید و صادر شده‌اند. در صنعت، سرهای جوش نانویی ربات‌های جوشکاری خودروسازی مثل ایران‌خودرو و سایپا را بادوام‌تر کرده‌اند و در پتروشیمی و پالایشگاه‌ها نیز کاربردهای گسترده‌ای دارند.
کدخدایی همچنین به فناوری نانوحباب‌ها پرداخت که در تصفیه آب، پرورش ماهی و کشاورزی استفاده می‌شوند. او گفت: «نانوحباب‌ها با ترکیدن، انرژی آزاد می‌کنند و باکتری‌ها را از بین می‌برند. در پرورش ماهی، این حباب‌های ریز اکسیژن بیشتری به آب می‌رسانند، ماهی‌ها شاداب‌تر می‌شوند و تعدادشان افزایش می‌یابد. در کشاورزی هم ریشه گیاهان با نانوحباب‌ها اکسیژن بیشتری دریافت می‌کند و محصولاتی مثل گوجه‌فرنگی یا فلفل شاداب‌تر و باکیفیت‌تر می‌شوند.» او افزود که این فناوری در تصفیه آب و حتی صنعت نفت هم کاربرد دارد.
در ادامه او بر اهمیت رعایت استانداردهای جهانی در تولید محصولات نانویی تأکید کرد و توضیح داد: «سال‌ها پیش دانش بشری محدود بود، اما حالا با تحقیقات گسترده، محصولات نانویی با اندازه مشخص و ایمن تولید می‌شود.»
کدخدایی به سؤالات دانش‌آموزان درباره ایمنی فناوری‌هایی مثل وای‌فای و مایکروویو پاسخ داد و گفت:« بشر همیشه با احتیاط و تحقیق به توسعه فناوری‌ها ادامه می‌دهد، حتی اگر ناشناخته‌هایی وجود داشته باشد. او به روش‌های تولید مواد نانویی هم اشاره کرد، مثل روش‌های بالا به پایین و پایین به بالا، و توضیح داد که مثلاً در تولید ماسک‌های نانویی، مایع پلیمری از نازل‌های مهندسی‌شده با اختلاف پتانسیل الکتریکی به الیاف نانویی تبدیل می‌شود، مثل نمد در مقیاس نانومتری که آلودگی‌ها را به دام می‌اندازد. یا در تولید نانوپوشش‌ها، با دستگاه‌های پیشرفته لایه‌های نازک طلا یا نقره روی فلزات ایجاد می‌کنند که دوام بیشتری دارد.»
کدخدایی در پایان به فرصت‌های دانش‌آموزی در این حوزه اشاره کرد و افزود: «المپیاد دانش‌آموزی علوم و فناوری نانو، نمایشگاه سالانه نانو در تهران، مسابقه‌هایی مثل نیلوفر آبی و مسابقه نقاشی با موضوع نانوفناوری فرصت‌هایی هستند که دانش‌آموزان می‌توانند در آن‌ها شرکت کنند و برداشت خود از این علم را در قالب نقاشی، متن یا محصول ارائه دهند.»
او ادامه داد: «این برنامه‌ها با همکاری کانون پرورش فکری و باشگاه نانو برگزار می‌شود و استان‌هایی مثل خراسان رضوی، تهران، آذربایجان شرقی، کردستان و خراسان جنوبی در این رقابت‌ها پیشتازند. همچنین اسباب‌بازی‌های آموزشی نانویی و آزمایشگاه‌های دانش‌آموزی از دیگر فرصت‌ها برای یادگیری هستند.»
گفتنی است در پایان کدخدایی به سوالات حاضران در جلسه و افرادی که به صورت برخط در جلسه حضور داشتند پاسخ گفت.
این نشست سایبری با استقبال گسترده دانش‌آموزان و مربیان همراه بود و آن‌ها را با دنیای شگفت‌انگیز نانوفناوری و ظرفیت‌های آن برای نوآوری آشنا کرد.
