به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، نشست «کودکان در سایه جنگ، ضرورت حمایت‌های روانی و اجتماعی» روز شنبه ۱۹ مهر ۱۴۰۴ همزمان با هفته ملی کودک با سخنرانی زهره اسماعیلی، عضو هیئت علمی دانشکده علوم تربیتی دانشگاه پیام‌نور و شیما شعبانی، مشاور کارگروه آموزش مرجع ملی حقوق کودکان به صورت حضوری و بر خط برگزار شد.
مربیان در آموزش صلح به کودکان ناامید نشوند
اسماعیلی کودکان را آسیب‌پذیرترین قشر جامعه در جنگ دانست گفت: گریزی از جنگ نداریم اما گریز از فروپاشی داریم. در اساطیر یونانی کهن الگویی به نان «هرمس» داریم که خدای ارتباطات، سفر و هوش و نماد زیرکی، خلاقیت و توانایی در حل مسئله است. این نماد که یادآور این است در کنار مرگ، زندگی و در کنار شوخی، جدی معنا پیدا می‌کند باید مورد توجه قرار گیرد.
او با طرح این سوال که واقعیت فروپاشی در ذهن اتفاق می‌افتد یا خیر عنوان کرد؟ با نگاه به عکس‌های جنگ متوجه می‌شویم که هم انسان و هم انسانیت در جنگ فروپاشیده شده است اما از طرفی از دل جنگ انسان‌هایی نیز رشد یافتند. ممکن است مربیان در آموزش صلح به کودکان ناامید شوند اما اگر بتوانند تنها یک نفر را از فروپاشی نجات دهند، کار بزرگی کردند.
مربیان تعلیم و تربیت توان تبدیل بحران‌ها به بازی را دارند
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه مربیان تعلیم و تربیت توان تبدیل بحران‌ها را به بازی دارند، بیان کرد: مربیان ما می‌توانند ذهن هرمسی (خلاقیت، شوخی و نگاه میانجی‌گری) را پرورش دهند. به عبارتی دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت می‌توانند با به‌کارگیری هنر موجب جلوه‌گرشدن عنصر جلوگیری از فروپاشی شوند. کانون پایه و اساسش را در این حوزه گذاشته است.
این عضو هیئت علمی دانشکده علوم تربیتی دانشگاه پیام نور کمک به افراد در مواجهه با بحران‌ها، بهبود کیفیت زندگی، افزایش تاب‌آوری و استفاده از چالش‌ها به عنوان فرصتی برای رشد را از نتایج پرورش ذهن هرمسی برشمرد.
مربیان، کودکان را در مواجهه با جنگ توانمند کنند
او ضمن توصیه به دیدن فیلم الهام‌بخش «زندگی زیباست» اظهار داشت: پدر، مربی اصلی در این فیلم است و نحوه مواجهه کودک با جنگ را به گونه بازی‌وار پیش می‌برد. گویا قرار است جایزه‌ای اهدا شود. جایزه، سوارشدن به تانک معرفی می‌شود. هر کسی می‌خواهد زندگی خود را تغییر دهد، این فیلم را الهام بخش می‌داند.
اسماعیلی با اشاره به اینکه در فیلم «دوئل» صحنه‌های جنگی را می‌بینیم که با بقیه فیلم‌ها متفاوت است، تصریح کرد: مفهوم جنگ برای کودکی در شهر جنگ‌زده زندگی کرده با کودکی که از آن شهر شنیده است، متفاوت هست. بر این اساس در حوزه آموزش ابتدا مربیان باید توانمند باشند تا بتوانند مفهوم جنگ و صلح را به خوبی تبیین و کودکان را در مواجهه با جنگ توانمند کنند.
مربیان قادر به بازسازی معنا هستند
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه تاب‌آوری عمیق و اراده جسورانه رمز موفقیت ماست، گفت: کنجکاوی، انعطاف‌پذیری، خودآگاهی، تدبیر، صداقت، خلاقیت و هم‌دلی نمونه‌هایی از توانایی‌های اصلی انسان در شرایط سخت هستند.
او تصریح کرد: مربیان کانون، کانون را مرجعی می‌دانند که ابتدا آن‌ها را به فرزند، خواهر و برادر و سپس به فرزندان کشور وصل می‌کند. مربیان قادر به بازسازی معنا و استفاده از قدرت شوخی، بازی، تمرکز بر دیگری و انعطاف پذیری هستند.
سامانه‌ای برای حمایت و سرگرم کردن کودکان در جنگ داریم؟
به گفته این مدرس دانشگاه، خلاقیت در بحران، تبدیل رنج به فرصت، حفظ بی‌گناهی کودک، ایجاد ساختار روانی محافظ و فداکاری مواردی است که در نحوه برخورد با کودک در بحران جنگ باید لحاظ شود.
عضو هیئت علمی دانشکده علوم تربیتی دانشگاه پیام نور اظهار داشت: مربیان باید قصه‌پردازی و نقاشی را یاد بگیرند تا در صورت لزوم برای انتقال مفاهیم مختلف مانند صلح از آن‌ها استفاده کنند. علاوه بر این لازم است تامل کنیم که آیا سامانه‌ای برای اطلاع‌رسانی، حمایت و سرگرم کردن کودکان در جنگ داریم یا خیر؟
صلح تنها نبودن جنگ نیست
در ادامه، شیما شعبانی هفته ملی کودک را یادآور لبخند، بازی، دوستی و امید دانست و گفت: یکی از حیاتی‌ترین ماموریت‌های کشور این است که از دل فرهنگ خشونت وارد صلح و هم‌دلی شویم. کانون پرورش فکری در این زمینه مسئولیت بزرگی دارد.
شعبانی با بیان اینکه صلح یک مهارت است نه شعار، عنوان کرد: صلح تنها نبودن جنگ نیست بلکه فرایندی است که از درون آغاز می‌شود و به تعامل‌های اجتماعی گسترش می‌یابد. صلح هنر گفت‌وگو با درک دیگری و همزیستی است.
۳۳ و نیم درصد بچه‌های ایران حداقل یک نوع خشونت را در سال تجربه کردند
او با اشاره به اینکه مهارت صلح و همزیستی از کودکی و نوجوانی آغاز می‌شود، تصریح کرد: اگر بپذیریم تفاوت‌ها می‌تواند منبع ثروت و توانمندی باشد نه درگیری، به هدف خود رسیده‌ایم.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه ایران با چالش‌های جدی در خشونت کودکان و نوجوانان مواجه است، افزود: آماری از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که ۳۳ و نیم درصد کودکان و نوجوانان ایرانی حداقل یک نوع خشونت را در طول سال تجربه کردند.
اثر خشونت روانی و عاطفی سال‌ها بر فرد می‌ماند
او ادامه داد: در رده سنی ۱۰ تا ۱۵ سال ۲۱ درصد خشونت خانگی، در رده سنی ۹ تا ۱۲ سال ۳۳ درصد خشونت در مدرسه، در رده ۱۰ تا ۱۲ سال ۴۲ درصد تحقیر جمعی و در رده ۱۵ تا ۱۸ سال ۳۷ درصد خشونت دیجیتال و خیابانی را تجربه کردند.
شعبانی با اشاره به اینکه تاثیر خشونت روانی و عاطفی، سال‌ها بر فرد می‌ماند، گفت: نبود آموزش‌های صلح و حل مسئله، کمبود فضای بازی و بازی محور نبودن آموزش‌ها از جمله عوامل تاثیرگذار در افزایش آمار خشونت است. خوشبختانه در کانون مهارت مقابله با کلام‌های تحقیرآمیز و مدیریت احساسات از جمله خشم، با قصه‌گویی و بازی آموزش داده می‌شود اما چه‌قدر از این آموزش‌ها وارد مدرسه می‌شود؟
فقدان آموزش رسمی صلح در ایران
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه خشونت در ایران بیشتر یک بحران و موضوعی عاطفی است تا تنها فیزیکی افزود: تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که آموزش صلح راهکار اصلی کاهش خشونت است و تمرکز بر پیش‌گیری به جای مجازات امری ضروری است.
او خاطرنشان کرد: فنلاند آموزش رسمی هم‌دلی دارد که نتیجه آن کاهش ۸۷ درصدی پرخاش‌گری بوده است. عدالت ترمیمی در کانادا به کاهش ۸۰ درصدی خشونت کمک کرده است. در مالزی تلفیق صلح در دروس منجر به کاهش ۷۳ درصدی نزاع شده است اما در ایران درس رسمی با عنوان صلح وجود ندارد.
استفاده هوشمندانه از بازی ابزار اصلی آموزش است
شعبانی اظهار داشت: فصل مشترک در تمام مدل‌های موفق، استفاده هوشمندانه از بازی به عنوان ابزار اصلی آموزش است. بازی، زبان مشترک کودکان و قدرتمندترین ابزار برای درون‌سازی مهارت‌های پیچیده‌ای هم‌چون هم‌دلی و کنترل خشم است.
در این نشست قسمتی از فیلم «آموزش مهارت صلح» به نمایش گذاشته شد و در پایان سخنرانان به پرسش‌های حاضران پاسخ دادند.
هفته ملی کودک با شعار «کودکان، حال خوش زندگی» از ۱۵ تا ۲۱ مهر ۱۴۰۴ در سراسر کشور برگزار می‌شود.
