اعضا و مربیان ادبی مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان اردبیل، کتاب شعر«نامه ات همین الان رسید» مریم اسلامی را نقد کردند. آثار زیر نوشته مربیان و اعضای ادبی، حاصل کارگاههای نقد این کتاب است.
کتاب «نامه ات همین الان رسید» در بردارنده ی 10 اثر در قالب «چهار پاره» و 3 اثر در قالب نو است که به نظر می رسد وجود این 3 اثر در قالبی دیگر کتاب را از یکدست بودن و یکپارچگی از نظر قالب درآورده است . مضمون و درونمایه های متفاوت و همچنین موضوع های بکر و تازه ی اشعار و نگاه متفاوت شاعر به دنیای پیرامون، ساختاری قابل تأمل به اشعار داده است. هرچند گاهی تکرار موضوع هایی مثل زیارت موضوع 5 اثر را در این کتاب به خود اختصاص داده است، آن را ملال آور ساخته است و این پرسش را در ذهن ایجاد می کند که آیا شاعر توانای ما با کمبود موضوع مواجه بوده است؟
زبان اشعار ساده، روان و در بیشتر موارد روایی است و اوج و فرود یا برجستگی خاص لفظی در آن دیده نمی شود .کلمات بیشتر ساده اند و از لحاظ معنی نوجوان را دچار تکلف نمی کند و زود فهم است. در بعضی ابیات حتی ساختار دستوری جملات نیز دچار دگرگونی نمی گردد و شاعر ساختار را فدای وزن و قافیه نمی کند:
خوش به حال کسی که وقت غروب
یاکریم دلش مسافر توست
...
خوش به حال کسی که عشق تو را
بردل ودیده تا ابد بکشد (مسافرتو)
...
دایی من هم دچار آن شده
خانه اش نزدیک شهر مشهد است (مثل شقایق ها)
شاعر در بیشتر ابیات توانسته است معنی ومفهوم مورد نظر خود را با استخدام جملات و مصراع های کوتاه به خواننده انتقال دهد:
چشمشان به سوی آسمان
دستشان همیشه در قنوت (شاخه ها)
و کمتر اتفاق می افتد که از ابیات موقوف المعانی برای انتقال مفاهیم استفاده کند:
او که تا حالا گمان می کرد
توی انباری عروسک بود
بعد از آن یک چیز را فهمید
اسم او حالا مترسک بود (مترسک )
بعضی از اشعار روایت یک داستان کوتاه است و بیشتر به نظم در آوردن یک داستان واقع گرایانه است که در آن صنایع معنوی وکلامی کمتر به چشم می خورد . مثل شعر (کارنامه ی دل) و (مترسک) .
شاعر در بیشتر اشعار برای خلق تعابیر جدید و تصویرهای نو کوشیده است که حاصل این تلاش ها گاه مثل نمونه های زیر قابل تحسین است .
تو به آسمان نگین ماه
تو به شب ستاره داده ای (شعر تازه )
...
به زمین گفت که سرسخت نباش
نرم شو مثل حریر مهتاب (گل محمدی)
...
زیر نور این گنبد طلا
قد کشیده ام چون گل دعا (گل دعا)
یک ستاره اشک
روی دامنم
از شب حرم
دل نمی کنم (گل د عا)
از میان صورتهای خیال مناسب برای شعر کودک و نوجوان، تشبیه و تشخیص در اشعار این مجموعه بیشترین کاربردها را دارد. اما گاهی تشبیه از لحاظ مفهوم زیبا به نظر نمی رسد:
دایی من قهرمان جنگ بود
حال، رنجور است و لرزان مثل بید (مثل شقایقها)
که مثل بید لرزان بودن بیشتر در مفهوم ترسو بودن به کار می رود و استفاده از آن به معنی (بیمار) اشتباه است. و همچنین است "مثل شقایق شهید شدن" در بیت بعد :
او تمام آرزویش این شده
که شود مثل شقایقها شهید
از نمونه های تشخیص می توان به ابیات اشعار (رختها ) و( شاخه ها) اشاره کرد که از موضوعات بکری است که شاعر با دید ظریف و نکته بینانه ی خود به آن پرداخته و تشخیص در آنها به وفور دیده می شود :
شاخه ها بزرگ می شوند
بعد ازدواج ،حلقه، گل
بعد بچه دار می شوند
بچه های خوشگل وتپل
گاه شاد و سبز و سرخوشند
گاه زرد ودل شکسته اند
موقعی به خواب می روند
گاه دور هم نشسته اند
چشمشان به سوی آسمان
دستشان همیشه در قنوت
شاخه ها خدای بیشه را
شکر می کنند در سکوت (شاخه ها )
یک نفر کوتاه وچاق
آن یکی خیلی بلند
کوچک و ریز و درشت
پشت هم صف بسته اند (رختها)
شاعر برای پرهیز از یکنواختی و سادگی در کاربرد تشبیه در اشعار خود بیشتر سعی کرده است با حذف برخی از ارکان تشبیه به تصاویر شعری خود قوت و قدرت بیشتری ببخشد. مانند حذف ادات تشبیه، وجه شبه در بندهای زیر که تشبیه را به استعاره بدل کرده است:
تمام گیس های من سفید شد
مرا از انتظار
پیر کرده ای (نامه ات همین الان رسید)
بهار روسری سبز برگ را
به روی گیسوان خیس شاخه بسته است(پل)
جدا از صنایع معنوی ، شاعر گاهی نیز صنایع لفظی را استخدام شعر خود در آورده تا از آن بهره جوید . مثل زیبایی رقص حروف یا واج آرایی(حرف "س" و "ش") در ابیات زیر:
چشمشان به سوی آسمان
دستشان همیشه در قنوت
شاخه ها خدای بیشه را
شکر می کنند در قنوت (شاخه ها)
نکاتی در مورد تصویرگری کتاب:
تصویرهای کتاب گاهی مبهم است و هیچ ربطی به مفهوم شعر ندارد مثل تصویر شعر "مسافر تو". در برخی از تصاویر شخصیتهای تصویر پشت به نوشته طراحی شده اند. در صورتی که باید رو به شعر بوده و نظر خواننده را به آن جلب می کرد . مثل " کارنامه ی دل " و "مسافر تو". تصاویر نه تنها برای درک مفاهیم شعر به کمک خواننده نمی آید بلکه گاهی مبهم به نظر می رسد. (کارنامه ی دل)
پریناز ستونه / مربی ادبی مرکز یک اردبیل
"نامه ات همین الان رسید" عنوان کتاب شعری است از مریم اسلامی که توسط انتشارات کانون وارد قفسه های کتاب شده است. این کتاب سیزده عنوان شعر دارد که هر کدام دارای فضای مخصوص به خود است و برای گروه سنی «د» نوشته شده است. این اشعار در قالب سپید، نیمایی و چهارپاره با موضوع "بهار"، "آشتی"، "مترسک"، "دوستی"، "زیارت" و ... سروده شده است.
حال هوای سه شعر از این مجموعه زیارتی، یک شعر برای دفاع مقدس و سایر شعرها مضمون نیایشی دارند. شعرهای این مجموعه با توجه به حال و هوایشان در حیطه شعر کودک و نوجوان آیینی به حساب می‌آید.
عنوان انتخاب شده برای کتاب، عنوانی مناسب و جالب به نظر می رسد اما برای کتاب داستان. عنوان کتاب به محض دیدن، ذهن مخاطب را درگیر متن داستانی می کند و خود را در کش و قوس کوچه پس کوچه های داستان می کشاند. این تفکر با طرح گرافیکی روی جلد نیز به اوج خود می رسد. طراح با بکار بردن خط های درهم عموی که شکل خانه های در دل هم رفته را تداعی می کند و عنوان کتاب که نامه ای ست که از لابلای کوچه ها در حال عبور است. این موضوع بعد از رویت شدن نام سراینده جای خود را با خانه های درهم رفته به درختهای سربه فلک کشیده و جنگل انبوهی از درخت را که لخت و عریان هستند و نمادی از زمستان را دارند می دهد.
اولین شعر این مجموعه با "نامه ات همین الان رسید " که عنوان کتاب نیز هست شروع می شود که شاید شروع خوبی باشد!
- سلام بهار، دیر کرده ای؟ / ببین چقدر دانه و جوانه را، / درون خاک یخ زده، اسیر کرده ای! / تمام گیس های من سفید شد، / مرا از انتظار، پیر کرده ای./
نامه با سلامی گلایه گونه شروع می شود. درخت داد نارضایتی سر می دهد، از سردی زمستان و برای بهار نامه می نویسد و در اینجا شاعر تشبیهات زیبا و تصویر ذهنی جالبی را به قلم می کشد. بهار برای آمدن زمان می خواهد.
- سلام ای درخت مهربان، نامه ات همین الان رسید، / رفته بودم آسمانی از پرنده را بیاورم، چشمه و نسیم و برگ را،/عید را وخنده را بیاورم، دستپاچه ام را نکن رفیق، آمدم.
با اشاره به موضوع های شعری استفاده شده در این مجموعه که قبلا ذکر شد، بعد از خوانش شعرها می بینیم کفه ی ترازو به سمت شعرهایی با مضامین مذهبی البته در حال و هوای حرم مقدس امام رضا(ع) با عناوین،«کارنامه دل»، «مسافر تو»، «طعم سیب زیارت» و «گل دعا» سنگین تر است. که این شاید علامت سوالی باشد در ذهن مخاطب که در یک مجموعه ی 13 شعری چهار مورد، مضمون تکراری استفاده شده است که اگر با دقت بیشتری شعرها خوانده شوند متوجه آن خواهیم بود که چند مورد آن با گروه سنی ذکر شده همخوانی ندارد و شاید ضعیف ترین شعر این مجموعه هم باشد.
در شعر "طعم سیب زیارت" آشفته بازاری برپاست بیا و ببین. شاعر تمام طعم ها را با زبان و ترکیبی خیلی ساده و بدون حفظ هارمونی عناصر به هم می ریزد. جالب است این افتنان و از این شاخه به آن شاخه پریدن گرافیست را هم درگیر این ماجرا می کند . گرافیک صفحه به طوری با خطوط زیگزاک که در انتها همه آنها به یک نقطه که شاید سیب گم شده در شعر باشد می رسد.
مثل یک بستنی بود توی یک ظهر مرداد / عطر یک دسته گل داشت مزه سیب می داد
طعم شیرین گیلاس مزه شربت قند/ طعم یک خواب شیرین زیر کرسی اسفند
مزه آب، وقتی خسته و تشنه باشی / مثل یک ماهی سرخ دردل حوض کاشی
طعم آزادی فنج از قفس، از اسارت / واقعا گفتنی نیست طعم سیب زیارت.
بعد از خواندن شعر به این نتیجه مهم می رسیم، پیدا کنید پرتقال فروش را؟
شعر "مترسک" خانم اسلامی که تا به حال شاعران زیادی هم درباره این شبه انسان دوست داشتنی شعرهای زیادی سروده اند فرق دارد. اسلامی با قالب، ترکیب و دید جدیدتری به سراغ مترسک می رود. عاطفه شعری موجود در آن برمی گردد به ظرافت و تیز بینی شاعر که توانسته است هویتی برای این موجود در پایان شعرش رقم بزند. کار گرافیست نیز ستودنیست چون با طراحی و ترکیب بندی ابیات در قالب یک مترسک تصویر جالبی را به وجود آورده است. این دقت و نوع اندیشی شاعر او را از دیگر شاعران نسبت به نگاه نو و بکرش متمایز می سازد، می توان به شعر "مشق شب" که به جرات می توان گفت از شعر های زیبا و توانمند این مجموعه است اشاره کرد.
شب نشسته بود توی آسمان / روی دفتر بزرگ کهکشان
توی دست شب مداد بود / مشق های شب زیاد بود
تند تند می نوشت / نقطه می گذاشت...
شاعر، شب را شبیه دانش‌آموزی تصور کرده است که شاید به خاطر شیطنت هایی که در طول روز انجام داده و یا اتفاقی که برایش افتاده است، حالا به خاطر زیادی تکالیفش شروع کرده است به تندتند نوشتن مشق‌هایش. و ستاره‌ها در دفتر بزرگ کهکشان، که نقطه‌های این مشق هستند به زیبایی توسط شاعر آمدهاند.این شعر تصویر ذهنی زیبایی را در دل خود جا داده است که با کار گرافیست به اوج خود می رسد. آمدن بیت ها به صورت تکه تکه، رنگ سیاه نوشته ها و مخصوصا آوردن نقطه ها با رنگ سفید نماد ستاره را در خود جا داده است. و نقطه هایی که در طراحی صفحه به صورت ستاره بکار رفته شعر را زیباتر و جذاب تر کرده است. شعر "مشق شب" در عین سادگی به علت تکراری نبون موضوع شعری و باز هم قوت اندیشه ی بکر شاعر در حد بالایی تجلی یافته است.
شاعر این مجموعه بیشتر تلاشش بر این است تا ذهن مخاطب خود را با عناصر محیط پیرامون به شکل تازه ای درگیر کند. این متفاوت و نو دیدن باعث می شود تا مخاطب نگاه تازه ای را نسبت به محیط پیرامونی خود داشته باشد. چنانچه در شعر"شاخه ها" از تشبیهات بکر و زیبایی استفاده شده و از همان آغازین شعر، ذهن مخاطب را مورد سوال قرار می دهد و از او می پرسد؛ آیا تا به حال به شاخه ی درخت ها فکر کرده ای که شبیه به آدمند؟ در این شعر ضمن تشبیه شاخه ها به آدم ها می خوانیم:
تا به حال فکر کرده‌ای؟ / شاخه‌ها شبیه آدمند
توی شهر ساکت درخت / با سکوت حرف می‌زنند
شاخه‌ها بزرگ می‌شوند / بعد، ازدواج، حلقه، گل
بعد، بچه‌دار می‌شوند / میوه‌های خوشگل و تپل
بعد در جای دیگری از همین شعر که مصادق بارز و دقیقی از تشبیه درست و بجای شاخه ها، به آدم ها را بیان می کند. و بیشتر به شادی ها و خوشگذرانی ها و در مقابل آن به حقیقت ناخوشایندی های زندگی نیز اشاره می کند.
گاه شاد و سبز و سرخوشند / گاه زرد و دلشکسته اند
موقعی به خواب می روند / گاه دور هم نشسته اند
چشمشان به سوی آسمان / دستشان همیشه در قنوت
نگاه متفاوت و تازه درشعر«رختها روی بند» به اوج خود می‌رسد. همه‌ی ما بارها و بارها لباس های رنگارنگ با شکل‌های متفاوت را روی بند رخت دیده‌ایم یا ازکنارشان گذشته‌ایم و در حیاط خانمان هست؛ اما باز هم این نگاه جستجوگر و خلاقانه‌ی شاعراست که ازکنار این صحنه‌ی به ظاهر ساده، بی‌تفاوت نمی‌گذرد. او رختها را هم شبیه انسان‌ها می‌بیند، انسان‌های چاق ولاغر، پیر و جوان…
باد وقتی می‌وزد/ رختها در روی بند
خوب اگردقت کنی /مثل آدم زنده‌اند
یک نفرکوتاه وچاق / آن یکی خیلی بلند
کوچک و ریز و درشت / پشت هم صف بسته‌اند…
یک نفر با دست خود / می‌کشد خط و نشان
دیگری خسته شده /می‌دهد پا را تکان…
شاعر این مجموعه می کوشد در شعرهایش از تکرار و کهنه گرایی دوری کند. او برای رسیدن به ترکیب های جدید در شعر و خلق تصاویر ناب دست به ریسک می زند . این همان چیزی است که هر شاعری در پی رسیدن به آن است . تا این جای کار قابل تحسین و برای پیشرفت شعری یک شاعر لازم است ولی آیا خانم اسلامی در این مجموعه ی شعریش موفق بوده یا نه جای سوال دارد؟
اما نکته مهم آن است که شاعر تلاش دارد تا به پدیده های اطرافش طوری نگاه کند که تا حالا هیچ شاعری نگاه نکرده است. او از کلمه های کاملاً آشنا استفاده می کند، کلمه هایی که همه ی ما می شناسیم؛ ودر بعضی شعر های این مجموعه به چشم می خورد.
شاعر این مجموعه ی شعری از تخیل شاعرانه و خلاقیت بالایی برخوردار است. این نکته را می‌توان از تصویرهای شاعرانه و نگاه متفاوت و خلاقانه‌ی او دریافت؛ اما این امر در مجموعه ی شعری شاعر دوام همیشگی ندارد و در برخی موارد به نظر می‌رسد گاهی سهل‌انگاری‌ها و کم‌دقتی‌های شاعر از قوت شعرها کاسته است. به عنوان مثال برخلاف برخی شعرها که از ایجاز شاعرانه‌ی خوبی بهره دارند، در برخی شعرها، شاعر دچار تسلسل شده و در اختیار اوزان شعری قرار گرفته است و به اجبار وزن و قافیه، شعر را دچار حشو و زیاده‌گویی کرده است. به عنوان نمونه در شعر "مسافر تو" :
زیر آن آسمان روشن و گرم / گل کند زیر نور قد بکشد
در برخی شعرها هم ترکیبات کلیشه‌ای و تکراری به چشم می‌خورد که سبب شده است کتاب از یکدستی بیفتد. به این بیت‌های کلیشه‌ای توجه کنید:
سر زد و غنچه زد و زیبا شد
گل سرخ نبی آمد به حیات
آسمان دید و به تحسین می‌گفت:
بر گل روی محمد(ص) صلوات
سر زد و غنچه زد و زیبا شد
گل سرخ نبی آمد به حیات
آسمان دید و به تحسین می‌گفت:
بر گل روی محمد(ص) صلوات
در پایان می توان گفت طرح های گرافیکی بهتر از تصویرگری های بکار گرفته شده در شعر هستند. به عنوان نمونه در شعر "رختها در روی بند" جمله‌هایی مانند لباس‌های روی بند، از خطی آویزان شده‌اند و یا در شعر "مشق شب" که درباره‌ی آسمان و ستارگان، تصویر ذهنی شاعرانه بکار رفته است؛ نقطه‌های کلمه ها به رنگ سفید نوشته شده‌اند که ستاره‌های آسمان را در ذهن مخاطب تداعی‌می کنند. همچنین شکل چینش کلمه ها و خطوط اطراف آن در شعر "مترسک" به گونه‌ای است که شکلی شبیه مترسک را نشان می‌دهد. و اما طراحی خط و فونت این کتاب، شاید در نوع خود، تازه و خلاقانه باشد اما مشکلی را هم با خود به همراه دارد که این نوع حرف‌ها و واژه‌ها در بعضی شعرها به گونه‌ای هستند که هنگام خواندن برای مخاطب مشکل ایجاد می‌کند و آن لذت اولیه ی هنگام خواندن رااز بین می برند. .
در پایان می توان گفت این مجموعه گامی نو و نگاهی روشن تر نسبت به بقیه دیدگاه های شعری را در خود جای داده است.
در پایان می توان گفت این مجموعه گامی نو و نگاهی روشن تر نسبت به بقیه دیدگاه های شعری را در خود جای داده است.
یحیی یوسفی اصل/ مربی ادبی مرکز4 اردبیل
کتاب نامه ات همین الان رسید، سروده ی مریم اسلامی از آن دست کتابهایی است که توانسته با زبانی ساده و روان، فضایی صمیمی ایجاد کند که برای مخاطبانش نه دور از ذهن ، بلکه کاملاً ملموس و باور پذیر باشد. شاعر در شروع کتاب، خواننده را با صمیمیت و صداقت با اشعارش همراه می کند که در بیت بیت اشعارش موج می زند. کتاب با کلامی ساده اما پر از تصویرهای خیال انگیز آغاز می شود. و موج این تصاویر تخیلی تا پایان کتاب ادامه دارد.
شعرهای این مجموعه گرچه روان هستند اما تصاویری تکراری دارند و حرف جدیدی برای گفتن در آنها دیده نمی شود. مثل شعرتازه . موضوع های شعر نوجوان باز هم از طبیعت و زیارت و... مثل موضوع های سایر شاعران، تکراری است. انگار چیز تازه ای وجود ندارد که بشود درباره ی آنها شعر گفت. تا کی باید شعری درباره ی فصل بهار بشنویم. چنین موضوعاتی برای مخاطب تکراری است و همه ی شاعران به آن توجه می کنند و تکرار بیش از حد و نگاه یکنواخت به این قبیل موضوعات از تاثیرگذار بودن شعر می کاهد. اما در این مجموعه، شعرهایی به چشم می خورد که شاعر به آنها از دیدگاهی جدید نگاه کرده است و بیان و نوع برخوردش با موضوع تکراری نیست مثل شعر«نامه ات همین الان رسید» یا «رختها در روی بند» شاعر در این شعر با زبانی ساده، صمیمی، کوتاه و البته از جنس طبیعت به سرودن شعر پرداخته است. با اینکه در شعر شاهد اتفاق تازه ای نیستیم اما تا به حال هیچ شاعری به صورت نامه بین اجزای طبیعت شعری نگفته است. یا در شعر رختها روی بند، همه ی ما رختها را روی بند در حالی که باد آنها را تکان می دهد دیده ایم اما تا به حال هیچ کداممان درباره اش یک سطر چیز هم ننوشته ایم. این شعرها نگاه متفاوت شاعر را نشان می دهد. شعرهای طعم سیب زیارت، مسافرتو، گل دعا، مثل شقایق ها و کارنامه ی دل، پنج شعر از این کتاب است که با وجود موضوع یکسان و فضاسازی متفاوت، یک حس و حال را به مخاطب منتقل می کند آن هم حس و حال یک زائر و به قول شاعر طعم شیرین زیارت. این مجموعه می توانست مجموعه ای با محوریت زیارت باشد اما در این حالت هم کتاب خیلی خسته کننده تر از این می شد، اما بهترین روش آن است که حداکثر یک شعر در مورد زیارت می سرود و در این کتاب به چاپ می رسانید. در این شعرها شاعر سعی کرده با تصاویر شاعرانه ی متفاوت مضمون زیارت دیگری را بیان کند. مثل طعم سیب زیارت که در آن بیشتر از آرایه ی تشبیه استفاده کرده و به این صورت عواطف و احساسات مخاطب را برانگیزد.
مثل یک بستنی بود
توی یک ظهر مرداد
عطر یک دسته گل داشت
مزه سیب می داد
اما در این مجموعه یک شعر انقلابی هم به چشم می خورد.
شیمیایی من نمی دانم که چیست؟
هر چه که باشد، فقط خیلی بد است
دایی من هم دچار آن شده
خانه اش نزدیک شهر مشهد است
این شعر شعری با موضوع مذهبی و جنگ است که هم مخاطب و هم شاعر آن را از نزدیک دیده و لمس کرده اند. این گونه شعر ها در فضای واقعی اتفاق می افتد پس درک و فهم آن برای مخاطب خیلی راحت است و نیز شعر کارنامه ی دل که آن را هم همه مان تجربه کرده ایم اینکه پدر ها برای نمره های بیست جایزه ای در نظر می گیرند. می بینیم که شاعر چقدر زیبا از موضوعات ساده و به نظر ما پیش پا افتاده، به سرودن شعر پرداخته است. شعر هایی که با دیدی عمیق سعی دارند گره های ذهنی نوجوان را باز کنند در این مجموعه خیلی کم است و اشعار این کتاب در حد خوانش است. مخاطب آن را می خواند و بعد کتاب را می بندد و دیگر هیچ. مخاطب دوست دارد شعر هایی بخواند که او را به فکر فرو ببرد. درباره ی شعر بیندیشد و آن را کشف کند. اما شعرهای این کتاب این ویژگی را ندارند. کتاب را که خواندی و بستی چیزی نیست که در ذهن تو باقی مانده باشد. در حالی که کتابهای موفق و پر بار ذهن خواننده را بعد از خواندن مشغول می کند. گاهی تصویر های زیبای یک شعر آنچنان در روح و روان مخاطب تاثیر می گذارد که آن را حفظ می کند یا توی دفترش یاداشت می کند تا فراموشش نشود.
نوجوان یک بچه ی احساساتی یا صرفا خیالباف نیست. همه ی نوجوانان این گونه نیستند و فقط بعضی از نوجوانان ممکن است این گونه شعرها را دوست داشته باشند. تنوع در موضوع خیلی مهم است. در این مجموعه تنوع موضوع کم است. برای همین به جز یکی دو شعر بقیه ی شعرها اصلا توانایی برقراری ارتباط با نوجوانان مختلف با سلیقه های مختلف و متفاوت را ندارند. و شاعر در این زمینه زیاد موفق نیست. مانند همان موضوع زیارت. پنج شعر با موضوع زیارت و مشهد تکرار شده که مخاطب را خسته می کند و میل او را برای خواندن کتاب کم می کند. در واقع بعضی شعرها حرف تازه ای برای گفتن ندارند.
دو شعر موفق این مجموعه که بیشتر به دل من نشست و به حال و هوای نوجوان هم نزدیک بود، شعر و دیگری شعر رختهای روی بند است. که در این شعرها احساس و تخیل از اساسی ترین اجزای شعر محسوب می شوند. اما با این حال انتخاب نوع قالب، زبان تصویرهای شاعرانه و.. نقش بیشتری در برقراری ارتباط مخاطب با شعر را دارد. چند شعر با مضمون طبیعت، زیارت و ...
اشعار این کتاب ساده و دلنشین است. با احساس و تخیل بر زیبایی و جذابیت کتاب افزوده است. قالب های شعر نیز مناسب است و جسارت شاعر در انتخاب آنها ستودنی است. اما در بعضی شعرها مثل شعر مشق شب ، به نظر می رسد نظم و ترتیب شعر به هم خورده و شکل ظاهری قالب تغییر کرده است. وقتی بیت های نخست را می خوانی فکر می کنی قالب شعر مثنوی است اما در بیت های بعدی می بینی از قالب مثنوی خارج شده و به شعر نو تبدیل می شود:
خط بعد/نقطه های روشن قشنگ/
هی زیاد شد/دفتر بزرگ کهکشان/پر از ستاره های شاد شد
در این جا تفکیک و جداسازی قافیه ها مشکل است و معلوم نیست «بعد» با «زیاد» هم قافیه است یا با «قشنگ».
نکته بعدی در این شعر این است که از قوه ی تخیل استفاده کرده و شعری را توام با عناصر زیبایی شعری مثل جاندار پنداری سروده است. در شعر شاخه ها شاعر با خیال پردازی و جاندار پنداری سعی کرده است از خصوصیات و طبیعت زندگی انسان کمک بگیرد و به توصیف حالت شاخه های درختان بپردازد. این شعر نیز یکی از شعرهای موفق این مجموعه است که با زبانی ساده به بیان کردن یکی دیگر از موضوع های طبیعت می پردازد.
شعر گل محمدی با محوریت دینی و مذهبی سروده شده و تولد حضرت محمد(ص) را به گل محمدی تشبیه کرده که سر از خاک برآورده و غنچه ی زیبایی شده و شعر نیز دارای عناصر زیبایی شعری و سرشار از آرایه های ادبی است. مثل: آسمان دید و به تحسین می گفت/ بر گل روی محمد صلوات. که با این موضوع هم شعرهای زیادی شنیده ایم و برایمان تکراری است. همچنین در این شعر ردپایی از شاعران دیگر به چشم می خورد که عدم نشستن شعر در دل مخاطب است.
در حالت کلی این مجموعه در قطع مناسبی برای نوجوانان سروده نشده است و همچنین تصویر روی جلد آن با عنوان که یکی از عنوان های شعر است، مطابقت ندارد. و نیز تصاویر داخل کتاب که خیلی مبهم و خسته کننده است و ربطی به موضوعات ندارند. این باعث می شود که شعر هرچقدر هم خوب و موفق باشد در دل مخاطب ننشیند.
آرزو بیداری / گروه سنی ه/ مرکز 2 اردبیل
مجموعه ی (نامه ات همین الان رسید) در برگیرنده ی 13شعردر قالب های چهارپاره و نیمایی است که خانم مریم اسلامی آن را برای گروه سنی (د) سروده است. موضوعاتی همچون: طبیعت، محیط اطراف، زیارت و ...در آثار دیگر شاعران بارها تکرار شده و خانم اسلامی نیز با نگاه و بیانی دیگر، در سروده های خود به آنها پرداخته است.
شعرها با زبان و بیانی ساده، روشن، واضح و متناسب با گروه سنی مخاطب سروده شده است وخواننده پیام و مقصود شاعر را به خوبی درک می کند. با توجه به ویژگی های قالب های چهارپاره و نیمایی، شعرها از وزن و موسیقی و آهنگ برخوردارند.
(نامه ات همین الان رسید) عنوانی است که برای این کتاب در نظر گرفته شده و تا حدودی جالب و جذاب است و خواننده با دیدن عنوان به رد و بدل شدن نامه بین دو انسان می اندیشد. اما با خواندن اولین شعر متوجه می شود که یک نامه نگاری و گفت و گو بین دو عنصر طبیعت است. خواننده در نگاه اول با شکل متفاوتی از حروف چینی، نحوه ی قرار گرفتن ابیات ورنگ آمیزی حروف مواجه می شود واز منظر دیگری به اشعار می نگرد و فکر می کند. علاوه بر تنوع در رنگ بندی حروف کتاب و نوع خط نوشتاری آن، تصویرگری کتاب نیز به شیوه ای خاص و جالب است و خواننده با کمی دقت در تصاویر، متوجه ارتباط بین متن و تصویر می شود. هرچند ممکن است، برای مخاطب نوجوان، تصویر از اهمیت چندانی برخوردار نباشد، ولیکن می تواند یک عامل مهم برای جذب و علاقه مندی وی به انتخاب و خواندن کتاب باشد و مخاطب با خواندن اشعار و نگاه به تصاویر، مفهوم آنها را بهتر متوجه شود و درنهایت از آن مجموعه لذت ببرد.
تعداد شعرها و اندازه ی آنها خوب ومعمولی و متناسب با گروه سنی مخاطب است. شاعر در شعر (مثل شقایق ها)از دریچه ی نگاه خود به موضوع جنگ، خاطرات تلخ آن و به شرح رشادت و ایثار و شهادت طلبی پرداخته است و حس یک انسان جانباز را بازگو می کند .
شاعر در سرودن اشعار علاوه بر عناصر تخیل، وزن و موسیقی و عاطفه از آرایه های ادبی نیز همچون: (تشبیه) مانند: دفتر بزرگ کهکشان در شعر مشق شب، مثل پروانه ، یا کریم دل در شعر مسافر تو، طعم سیب زیارت در شعر طعم سیب زیارت. (استعاره و تشخیص )مانند: سلام ای بهار، تمام گیس های من سفید شد در شعر نامه ات همین الان رسید، شب نشسته بود توی آسمان، مشق های شب زیاد بود در شعر مشق شب، طواف بهار در شعر مسافر تو، با سکوت حرف می زنند، چشمشان به سوی آسمان در شعر شاخه ها، استفاده کرده است و به این طریق خیال انگیزی را در این سروده ها، برقرار کرده است. موضوع شعر (رخت ها در روی بند)که تکان خوردن لباس های مختلف در باد بر روی بند است، یک اتفاق روزمره و عادی محیط زندگی ماست و شاعر با استفاده از تخیل و صنعت جاندارانگاری و شخصیت بخشی به توصیف این صحنه پرداخته است و تصویر این شعر نیز متناسب و در ارتباط با آن است.
بعضی از شعرها نیز بر محور عاطفه استوار است و به نوعی بیان واقعیت های زندگی است و تخیل را به خود راه نداده است و جنبه ی روایت گونه و نقل خاطرات است مثل شعر: کارنامه ی دل، مترسک، مثل شقایق ها و گل دعا.
این مجموعه مثل هر مجموعه ی دیگری نقاط ضعف هم دارد.در این کتاب، تناسبی بین طرح روی جلد و عنوان کتاب ملاحظه نمی شود. بخشی از طرح مربوط به تصویر(شعر تازه) است و عنوان مربوط به شعری دیگر. ولی عنوان با متن کتاب تناسب دارد و مربوط به اولین شعر کتاب (نامه ات همین الان رسید) است.طرح روی جلد با اندکی تغییر در چند صفحه ی اول و آخرکتاب تکرار شده است که چندان جالب به نظر نمی رسد. کتاب فاقد فهرست مطالب و شماره ی صفحه است. اما شناسنامه ی کتاب کامل است. مخاطب پس از خواندن کتاب با تکرار موضوع و مضمون (زیارت) در 4شعر آن مواجه می شود که برای یک مجموعه ی 13 اثری، زیاد جالب به نظر می رسد. بعضی از تصاویر کتاب مثل تصویر مربوط به شعر نامه ات همین الان رسید، کارنامه ی دل، مشق شب و طعم سیب زیارت، ساده و معمولی اند و از گیرایی کمتری برخوردارند وخواننده از بعضی طرح های گرافیکی کتاب و تصویرگری آن لذت نمی برد و کتاب فضایی کسل کننده دارد. زبان و بیان بعضی از شعرها نیز بسیار ساده و در خور گروه سنی پایین تر است. مثل شعر:کارنامه ی دل ، مترسک، مشق شب.
فرزانه محمدی/ گروه سنی ه/ مرکز نمین