به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، نشست «حق کودکان برای دسترسی به تغذیه سالم و محیط زیست ایمن» روز چهارشنبه ۱۶ مهر ۱۴۰۴ همزمان با دومین روز از هفته ملی کودک با سخنرانی امیرحسین محبعلی، معاون پژوهشی پژوهشگاه قوه قضاییه به صورت حضوری و برخط برگزار شد.
شناسایی حقوق کودک موضوعی جدید است
محبعلی با بیان اینکه حقوق بشر، حقوق ازلی و ابدی است، گفت: حقوق بشر مجموعه حقوقی است که خدا به انسان داده است. حقوق بشر به واقع از زمان کودکی آغاز می‌شود. ما در این زمینه هنجارهای بین‌المللی متعددی داریم.
او با اشاره به اینکه شناسایی حقوق کودک موضوع نوین و جدیدی است، بیان کرد: قوانین حمایت‌کننده بین‌المللی و داخلی از سابقه طولانی برخورد نیستند. البته توصیه اسلام به کودک و حقوق کودک جای پژوهشی مفصل دارد.
اسلام در حقوق کودک پیشروست
معاون پژوهشی پژوهشگاه قوه قضاییه، فضای دین اسلام را مبتنی بر رعایت حقوق کودکان دانست و افزود: حقوق کودک از دو منظر در اسلام قابل بحث است: مستقل و وابسته. کودک به مثابه یک موجود مستقل برای خود حقوقی دارد و بخشی از حقوق کودک نیز در ارتباط با بقیه تعریف می‌شود.
محبعلی با بیان اینکه اسلام در حقوق کودک پیشروست، عنوان کرد: حقوقی مانند حق تعلیم و تربیت و حق منع به‌کارگیری در مشاغل سخت به عنوان حقوق مستقل برای کودک در نظر گرفته شده است. حق محیط زیست سالم به عنوان یک حق وابسته در نظر گرفته شده که بر حق حیات و سلامت کودکان تاثیرگذار است.
منابعی در مورد حق بر محیط زیست در قرآن کریم و احادیث
او اظهار داشت: از منظر نظری حق محیط زیست سالم می‌تواند هم به عنوان حقی مستقل و به هم به شکل حق متغیر و وابسته منظور شود. حق بر محیط زیست منابعی در احادیث و قرآن کریم دارد. طبق قاعده لا ضرر در اسلام، استفاده از هیچ حقی نباید منجر به متضررشدن دیگران شود.
به‌گفته معاون پژوهشی پژوهشگاه قوه قضاییه، حقوق بشر اسلامی قائل به حق در کنار تکلیف و حقوق بشرغربی مبتنی برعدم تبادل منافع است، در واقع حقوق بشر اسلامی برای تک تک افراد حقوق و همچنین تکالیفی را نیز شناسایی می‌کند.
محیط زیست در اسلام از حقوق اولیه انسان شمرده شده است
محبعلی با اشاره به اینکه محیط زیست در اسلام از حقوق اولیه انسان شمرده شده است، بیان کرد: در آیه ۲۱ سوره بقره آمده است: «اوست آفریننده‌ای که همه چیز را برای شما آفرید.» در آیه ۱۰ سوره اعراف می‌خوانیم: ما شما را از امکانات زمین بهره‌مند ساختیم و وسایل معیشت شما را فراهم کردیم.» در آیه ۸۷ سوره مائده آمده است: «حرام نکنید طعام‌های پاکیزه‌ای که خدا به شما حلال کرد و از حدود الهی تجاوز نکنید که خدا تجاوزکنندگان را دوست ندارد.»
او با بیان اینکه توجه به محیط زیست در سیره پیامبر اکرم(ص) و امامان بارها مشاهده می‌شود، عنوان کرد: حضرت محمد(ص) فرمودند: «هیچ گیاهی نمی‌روید مگر اینکه فرشته‌ای گماشته شده که از آن نگهداری کند. هرکس به گیاه آسیب برسد، آن فرشته او را نفرین می‌کند.» امام علی(ع) نیز فرمودند: «اسلام آلوده‌کردن آب را ممنوع کرده است، زیرا آب مایه حیات موجودات است.»
مقام معظم رهبری نگاه اسلام به محیط زیست را عاطفی و اخلاقی می‌دانند
معاون پژوهشی پژوهشگاه قوه قضاییه خاطرنشان کرد: مقام معظم رهبری در همایش «حقوق محیط زیست ایران» در سال ۸۲ فرمودند: «نگاه اسلام به طبیعت و محیط زیست نگاهی عاطفی، اخلاقی، معنوی و هدایت‌گرایانه است.»
محبعلی معتقد است، وقتی صحبت از قوانین جمهوری اسلامی ایران در مورد محیط زیست می‌کنیم یعنی محیط زیست را در قواعد اسلام می‌بینیم زیرا قوانین ما منبعث از اسلام است.
توجه قوانین کشورمان به محیط زیست
او با اشاره به حقوق محیط زیست در قوانین جمهوری اسلامی ایران اظهار داشت: در سطح قانون اساسی که نورافکن تمام قوانین است، شناسایی محیط زیست را در اصل ۵۰ داریم. حق بر محیط زیست ارتباط معنادار با سایر حقوق مثل حق بهداشت و حق حیات دارد. ریشه‌های حق محیط زیست را در اصل‌های ۴۲، ۴۳ و ۴۴ به طور غیرمستقیم داریم.
به‌گفته معاون پژوهشی پژوهشگاه قوه قضاییه، قوانین مختلف در محیط زیست نوشته و تصویب شده است مانند حفاظت و بهسازی، شکار و صید، جلوگیری از آلودگی هوا، مدیریت پسماندها و قوانین ۵ و ۶ توسعه که ضمانت اجرایی معناداری ندارند، یعنی در این قانون‌ها صحبت از مجازات نمی‌شود.
محبعلی با بیان اینکه قوانین کیفری نیز نکاتی در مورد محیط زیست دارد، عنوان کرد: در یکی از قوانین آمده است: «هر کس درختان را عامدا قطع کند علاوه بر جبران خسارت، به حبس از ۶ تا یک سال و جریمه نقدی محکوم می‌شود.» در مواد ۲ و ۱۱۲ منشور حقوق شهروندی و ماده ۱۵ سند امنیت قضایی مصوب ۱۹۹۹ قوه قضاییه به محیط زیست توجه شده است.
هفته ملی کودک با شعار «کودکان، حال خوش زندگی» از ۱۵ تا ۲۱ مهر ۱۴۰۴ در سراسر کشور برگزار می‌شود.
