به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بینالملل کانون، این نمایش جوایزی از جمله لوح قدردانی و جایزه نقدی آهنگسازی، دیپلم افتخار و جایزه نقدی بهترین طراحی صحنه و لباس، تندیس بخش عروسکگردانی و دیپلم افتخار بهترین نمایشنامه و کارگردانی را در سیامین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان از آن خود کرد.
زهرا ناظری نویسنده و کارگردان، درباره شکلگیری نمایش «اوکاپی» توضیح داد: این اثر نخستینبار سال گذشته برای حضور در جشنواره بینالمللی تئاتر عروسکی تولید شد و پس از اجرای زمستانه، با همراهی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان روی صحنه رفت.
به گفته او، فرآیند تولید و اجرای نمایش از مرداد آغاز شد و تا آذر ادامه داشت؛ مسیری که با استقبال پیدرپی مخاطبان کودک و خانوادهها همراه بود و باعث تمدید چندباره اجراها شد.
این نمایش تاکنون دو حضور جشنوارهای را پشت سر گذاشته است؛ نخست در جشنواره بینالمللی تئاتر عروسکی تهران مبارک و سپس در جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان همدان.
ناظری با اشاره به محدودیتهای موجود در برخی بخشهای داوری جشنوارهها گفت: با توجه به نوع جشنواره، برای بعضی بخشها از اساس جایزهای در نظر گرفته نشده بود، اما با این حال نمایش توانست در بخشهایی مانند عروسکگردانی و صداپیشگی، جوایز اول و دوم را در جشنواره تئاتر عروسکی کسب کند.
اوکاپی؛ نام یک گونه در حال انقراض
کارگردان «اوکاپی» درباره انتخاب نام و جهان نمایش توضیح داد: اوکاپی نام گونهای از حیوانات در حال انقراض است که در آفریقا زندگی میکنند و به «زرافههای گردنکوتاه» نیز شناخته میشوند؛ حیوانی که ترکیبی از ویژگیهای زرافه و گورخر دارد و به دلیل تفاوتهای ظاهری، کمتر شناخته شده است. همین ویژگی، ایده مرکزی نمایش را شکل داده است.
ناظری بیان کرد: از ابتدا برای من مهم بود شخصیتی را خلق کنیم که با یک نقطه ضعف یا تفاوت زندگی میکند و در عین حال به دنبال دوستی و پذیرش است. داستان نمایش درباره اوکاپیِ تنهاست که وارد مدرسهای به نام «مدرسه پروفسور گوزن» میشود؛ جایی پر از حیوانات مختلف. او تلاش میکند برای پذیرفته شدن، شبیه دیگران باشد و از آنها تقلید کند، اما در نهایت مسیر دیگری را کشف میکند.
از کلاس درس تا صحنه تئاتر
ناظری که معلم و فعال حوزه کودک و نوجوان است، ریشه ایده نمایش را تجربههای آموزشی خود دانسته و افزود: در کلاسهایم بارها با مسئله دوستیابی، حذفشدن، گروهبندیها و طرد کودکان مواجه میشدم. کودکانی که فقط به دلیل تفاوت ظاهری یا شخصیتی، از جمع کنار گذاشته میشدند.
به گفته او، همین مشاهدههای مکرر، انگیزه اصلی تبدیل این دغدغه اجتماعی به یک نمایش کودکانه بوده است.
در روایت «اوکاپی»، شخصیت اصلی در نهایت با یک جوجهتیغی دوست میشود؛ شخصیتی که او نیز با نقصها و طردشدگی اجتماعی روبهروست. این دو با پذیرش خود و یکدیگر، به هم اعتمادبهنفس میدهند و در مسابقه بزرگ مدرسه شرکت میکنند. نتیجه این همدلی، دریافت جایزه ویژه مدرسه بهعنوان بهترین شرکتکنندگان است؛ پیامی روشن درباره ارزش تفاوتها و قدرت کار گروهی.
همراهی کانون پرورش فکری
ناظری درباره همکاری با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، این نهاد را یکی از مؤثرترین فضاها برای تولید تئاتر کودک دانست و تأکید کرد: کانون این امکان را فراهم میکند که اگر مخاطب با یک اثر ارتباط بگیرد، اجراها ادامه پیدا کند. سالن، زمان تمرین و شرایط اجرا بهگونهای است که گروه میتواند با آرامش روی کیفیت کار تمرکز کند.
او در عین حال، با پذیرش وجود کاستیها، پیشنهاد داد، کانون با ایجاد فضاهای کارشناسی و سختگیریهای تخصصیتر، به ارتقای کیفی آثار در طول سال کمک کند؛ پیشنهادی که به گفته او، از دل گفتوگوهای مستقیم با مخاطبان کودک و خانوادهها شکل گرفته است.
نگاهی انتقادی به وضعیت تئاتر کودک
این نویسنده و کارگردان، ارزیابی خود از وضعیت کنونی تئاتر کودک در ایران را صریح بیان و اظهار کرد: صادقانه بگویم، وضعیت را چندان مطلوب نمیبینم. هنوز راه زیادی در پیش داریم.
او میگوید شنیدن جمله «سالها بود تئاتر خوب ندیده بودیم» از زبان والدین، هم خوشحالکننده و هم نگرانکننده است؛ چراکه نشان میدهد آثار باکیفیت نباید به تجربهای استثنایی تبدیل شوند.
ناظری بخشی از مسئولیت این وضعیت را متوجه کارگردانان دانسته و تأکید کرد: باید بهروز شویم، با نیازهای واقعی کودک امروز کار تولید کنیم، به کیفیت، آموزش مهارتهای زندگی و زیباییشناسی توجه جدی داشته باشیم و کودک را تنها، مخاطب سرگرمی نبینیم.
تکنیک اجرایی و شیوه عروسکگردانی نمایش «اوکاپی» اثری آهنگین به معنای کلاسیک نیست، اما موسیقی نقش پررنگی در آن دارد.
بهگفته ناظری، روایت نمایش دیالوگمحور است و موسیقی در خدمت فضاسازی و پیشبرد احساسها قرار گرفته است. از نظر اجرایی نیز، نمایش ترکیبی از تکنیکهای مختلف عروسکگردانی است؛ از تیبلتاپ(نوعی عروسک رومیزی باتومی) و سایهبازی گرفته تا حضور بازیگر با ماسک و گریم.
او در پایان، با قدردانی از گروه اجرایی و همراهی مخاطبان، خاطرنشان کرد: موفقیت «اوکاپی» بیش از هر چیز، حاصل اعتماد به دغدغههای واقعی کودکان و احترام به جهان ذهنی آنهاست؛ جهانی که اگر جدی گرفته شود، میتواند تئاتر کودک را به جایگاه شایستهاش بازگرداند.
