به‌گزارش اداره‌کل روابط عمومی و اموربین‌الملل کانون، صبح روز 18 مهر نشست «تدبیر در صیانت از کودکان آنلاین» با حضور صاحب‌نظران، کارشناسان و مربیان حوزه کودک برگزار شد.
براساس این گزارش، هم‌زمان با برگزاری هفته ملی کودک محمدحسین انتظاری عضو شورای عالی فضای مجازی؛ و جانیس ریچاردسون مشاور ارشد پروژه اروپایی شبکه مدارس In Safe و استاد دانشگاه موناش استرالیا درباره‌ی شیوه‌ی درست دسترسی کودکان به فضای مجازی و نیازهای مدیریتی این حوزه سخن گفتند.
محمدصالح مذنبی مدیر دفتر مرکزی حراست کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغازگر این نشست بود: «واقعیت امروز جامعه ما این است که کودکان از شئون مختلف آسیب‌پذیرند و نقش حاکمیتی و هسته‌ی خانواده در صیانت از کودکان موثر و پررنگ است. این روزها دنیای مجازی در شئون حرفه‌ای و شغلی و اجتماعی ما دخیل شده است. رویکرد کارشناسی حکم می‌کند تا ما هر رویدادی را بشناسیم و به استنباط درستی از آن برسیم. مخصوصاً در جامعه ایران که برخوردار از فرهنگی غنی است.»
او اضافه کرد: «در چنین شرایطی باید چاره‌اندیشی کرد تا از فرصت‌های فضای آنلاین استفاده شود و از تهدیدهای آن جلوگیری کرد. اگر این اقدام به صورت منسجم و از سوی دستگاه‌های مرتبط شکل بگیرد بسیار موثر خواهد بود.»
مذنبی با تاکید بر وجود شورای نظارت بر اسباب‌بازی و تسلط کانون بر حوزه‌های مختلف مرتبط با کودکان ابراز امیدواری کرد که این نهاد در عرصه‌ی مجازی و سیاست‌گذاری در این امر هم گام‌هایی بردارد: «کانون با بهره‌مندی از کارشناسان و مربیان خود می‌تواند در فضای آنلاین نیز کنترل و تضمین کیفی را بر عهده بگیرد و در این حوزه نیز پیشرو شود. کانون قرارگاه رصد، پیش‌گیری و تصمیم‌گیری در حوزه کودک است. امیدواریم نشست امروز مقدمه‌ای باشد بر شکل‌گیری نهضت سواد رسانه‌ای.»
محمدحسین انتظاری نخستین سخنران این نشست بود. او در فرصتی اندک مبحثی جامع را در بررسی فرصت‌ها و تهدیدهای پیش روی کودکان در دنیای مجازی ارایه کرد. او بخش نخست سخنانش را به برشمردن نقش حاکمیت در فضای مجازی اختصاص داد: «در بررسی حوزه‌های تربیتی نخست خانواده؛ دوم مدرسه و محل تحصیل، سوم محل کار و در نهایت جامعه بر افراد تاثیرگذارند. اما آنچه که چتر تربیتی را برای همه ایجاد می‌کند حاکمیت و حکومت است.»
با این مقدمه او به تعریف فضای مجازی پرداخت: « فضای مجازی عبارت است از امتداد فرهنگ و اجتماع انسانی در فضای شبکه‌های اطلاعاتی بر بستر فن‌آوری اطلاعات و ارتباط، امتدادی است از زندگی خود ما که توسعه یافته است. بر این اساس فضای مجازی اکنون به عنوان یک زیست بوم واقعیت پیدا کرد و دیگر یک ابزار تلقی نمی‌شود. لذا بحث اخلاق؛ رفتار و سیاست در این تعریف توسعه می‌یابد.»
او مدیریت این زیست بوم را نیاز به راهبری و مدیریت راهبردی دانست و بر همین اساس به شکل‌گیری شورای عالی مجازی و مرکز ملی آن در اسفند 91 اشاره داشت.
این کارشناس، راهبردهای هر کشور در استفاده از این فضا را متفاوت دانست و گفت: «در کشور کره راهبرد اقتصادی و صادراتی مد نظر مدیران قرار گرفته است. رژیم اشغالگر قدس راهبرد امنیتی را در دستور کار خود قرار داده است و کشوری همچون آمریکا دیدگاه ترکیبی – امنیتی به آن دارد.»
او به ضرورت طراحی نگاه راهبردی کشور ایران در این حوزه اشاره کرد و با ارایه‌ی مدلی مفهومی از نیازها؛ تعریف دقیق کاربر، محتوا، خدمات، بستر و امنیت را نیاز مهمی خواند.»
مبنای توسعه فضای مجازی بعد از حاکمیت محیط فرهنگی است. عضو شورای عالی فضای مجازی توجه بیش از اندازه به زیرساخت‌ها و غفلت از محتوا را بزرگ‌ترین مشکل ایران در حوزه فضای مجازی دانست: «در نسل سوم فیلم دی وی در اختیار افراد قرار گرفت. در نسل چهارم سرعت و شیوه‌ی انتقال یک فیلم تغییر کرد. در نسل پنجم سرعت انتقال یک فیلم به شش ثانیه رسید. اما ما هیچوقت از خودمان نپرسیده‌ایم که محتوای این فیلم چیست؟ چنین ناهماهنگی‌هایی نیازمند حل و فصل در یک چارچوب کلی است. اگر این مسایل کلی توسط اجزا حل و فصل شود و هم‌افزایی بین آن‌ها وجود نداشته باشد نمی‌توان منتظر اتفاقات خوبی بود، کانون، مدرسه یا صدا و سیما نمی‌توانند به‌طور مستقل راه حلی برای این مسایل ارایه دهند و آن را اجرایی کنند.»
کارشناس نشست «تدبیر در صیانت از کودکان آنلاین» فرصت‌ها و چالشهای پیش رو در این امر را برشمرد: «حضور هوشمندانه و مقتدرانه در فضای مجازی سبب بهره‌مندی ما از فرصت‌ها خواهد شد. ما از این راه می‌توانیم به ترویج هنجارها، ارزش‌ها و سبک زندگی اسلامی – ایرانی بپردازیم. اما در این میان با چالش‌هایی روبرو هستیم. حفظ هویت ملی و تسلط فرهنگ غربی و زبان و ارزش‌های غربی در این فضا نکته‌ی قابل تاملی است. از سویی باید به این مساله از منظر همگامی با علوم و فن‌آوری در عرصه‌ی بین‌الملل نیز نگریست.»
انتظاری مهم‌ترین چالش این حوزه را عدم آمادگی سیستم مدیریتی دانست: «عدم آمادگی سیستم مدیریت اداری کشور برای مدیریت تحولات مهم‌ترین چالش ماست. سیستم اداری کشور با سرعت تحولات اخت نشده است. مقررات آن با مقررات جهانی تطبیق ندارد و عدم آمادگی در این موضوع کاملاً محسوس است.»
او به تهدیدهای شبکه‌ای اشاره داشت و آن را سخت‌ترین آسیب فضای آنلاین بر کودکان و نوجوانان دانست و برای آن راه حل‌هایی ارایه داد: «تهدیداتی که پیش از این برای کودکان و نوجوانان وجود داشت منطقه‌ای بود اما این تهدیدات هم اکنون شبکه‌ای شده‌اند و در لحظه قادرند به تعداد زیادی از این مخاطبان با هر نگاه و فرهنگی صدمه بزنند. در این فضا دیگر دیدگاه حاکمیتی قادر به حل مشکلات نیست. ما در این فضا بایستی سواد رسانه‌ای را گسترش دهیم.»
«سواد رسانه‌ای مخاطبان کودک و نوجوان؛ والدین آن‌ها و مدیران بایستی افزایش پیدا کند.» انتظاری ادامه داد: «با افزایش سواد رسانه‌ای افراد درک می‌کنند مطالبات اجتماعی نیز باید گسترش پیدا کند.»
در ادامه جانیس ریچاردسون همراه آنلاین این نشست شد. او از تجربه‌های اتحادیه‌ی اروپا جهت هدایت کودکان در مسیر درست استفاده از فضای مجازی سخن گفت و ترجمه‌ی برخی کتاب‌های این حوزه را برای مربیان ایرانی خواستار شد. او برگزاری کنگره‌ی «اینترنت سالم» در اروپا را یکی از اقدامات موثر اروپا خواند: «این کنگره که با حضور وزیران 30 کشور برگزار می‌شود با موضوع‌‌هایی همچون آموزش استفاده درست از وسایل ارتباط جمعی برگزار می‌شود.»
او اطمینان از دسترسی تمام کودکان به وسایل ارتباط جمعی را سیاست کشورهای اروپایی دانست با این حال به نکته‌ی مهمی اشاره کرد: «این وسایل در دسترس آن‌ها قرار می‌گیرد اما حقوق آن‌ها و مسوولیت‌شان گوشزد می‌شود.»
او حفظ امنیت را دغدغه‌ی تمام بزرگسالان و برنامه‌ریزان در سراسر دنیا خواند: «مساله‌ای که همه‌ی ما را نگران می‌کند امنیت است. چطور به بچه‌هایمان یاد بدهیم که آیا محدوده‌شان امن است یا چطور می‌توانند آن را امن کنند. اینکه آنان چطور می‌توانند این محدوده را برای خود تعیین کنند. تمام این‌ها مسایلی است که برنامه‌ریزان اروپایی به آن فکر می‌کنند.»
ریچاردسون با معرفی کتاب سواد رسانه‌ای ترجمه‌ی آن را برای مربیان ایرانی مفید خواند: «در سال 2003 کتاب سواد رسانه‌ای توسط اتحادیه اروپا منتشر شد. این کتاب سواد رسانه‌ای و کمکی آن به کودکان توضیح داده شده است. تا آخر سال 2016 ویرایش جدید این کتاب منتشر می‌شود. می‌توان این کتاب را برای معلمان و مربیان کانون نیز ترجمه کرد.»
او بهره‌گیری از خواسته‌ها و نیازهای کودکان را در تدوین کتاب‌هایی برای بزرگسالان موثر دانست: «با استفاده از تجربیاتی که بچه‌ها در اختیار ما می‌گذارند ما موضوع‌های مورد علاقه‌شان را می‌فهمیم و اهدافی را بر اساس این علایق تعیین می‌کنم.»
او آگاهی بخشی به خانواده‌ها را روش دیگر کشورهای اروپایی برای جلوگیری از خطرات فضای مجازی خواند: «دعوت از خانواده‌ها و صحبت کردن با آن‌ها ضروری است. نیازی نیست ما از خانواده‌ها مهندس بسازیم. کافی است آن‌ها در جلسات مستمری شرکت کنند.»
این کارشناس کتاب «بازی کن و یاد بگیر» را شیوه‌ی ثمربخش دیگر این سال‌ها معرفی کرد: «ما در این کتاب انواع بازی‌ها و استیکرها را به بچه‌ها یاد داده‌ایم. این بازی‌ها و استیکرها آنلاین هستند. ما به آن‌ها با بازی‌ها کمک می‌کنیم که فعالیت‌های جدیدی را شروع کنند و انگیزش‌های منفی را از خودشان دور کنند.
مشاور ارشد پروژه اروپایی شبکه مدارس In Safeدر ادامه به سوالات کارشناسان و مربیان کانون پاسخ داد. در یکی از این سوالات از وی درخواست شد درباره‌ی فیلترینگ نرم‌افزارها توسط کشورها در حوزه‌ی کودک صحبت کند. او به شیوه‌ای مرسوم در برخی کشورها همچون روسیه اشاره کرد: «در بعضی کشورها این امکان وجود دارد که والدین دسترسی محدودی برای فرزندان‌شان تعریف کنند. با مراجعه به سایت safekids.Com می‌توانید با این فرایند آشنا شوید.»
او همچنین اشاره کرد که در دیگر کشورهای دنیا تا 9 سالگی کودکان با کمک والدین از شبکه‌های مجازی استفاده می‌کنند و پس از آن نیز والدین موظف به نظارت سایت‌ها و شبکه‌هایی هستند که کودکان به آن‌ها وارد می‌شوند.
او در انتهای سخنانش شش راه جهت سیاست‌گذاری در این راه را برشمرد: «معلم‌ها نیاز به آموزش بهتری دارند تا بتوانند در تعامل با کودکان قرار بگیرند. خانواده و مدارس باید به هم کمک کنند تا بچه‌ها را آگاه کنند. آن‌ها باید به بچه‌ها بگویند فضای مجازی چه عواقبی برای آن‌ها دارد. مهم است که کتاب‌های آموزشی در این مورد چاپ شود. باید پژوهش بهتری در این زمینه صورت بگیرد. بچه‌های ما باید توسط ابزارهای ارتباط جمعی جهت بروز خلاقیت‌هایشان تشویق شوند. همچنین باید برنامه‌ریزی‌ای صورت بگیرد که بچه‌ها به وسیله‌ی بزرگ‌ترها با این فضا آشنا شوند نه با هم سن و سالهایشان.»
انتظاری لازم دانست که در انتها به نقش نهادهای مردمی در این امر اشاره کند: «نهادهای ما ضعیف عمل کرده‌اند. اینکه ما چطور می‌توانیم این نهادها را فعال کنیم خود یک مبحث است. ما در این زمینه ضعف داریم. به نظرم انجمن اولیا و مربیان می‌تواند بخش مهمی از این وظیفه‌ی آموزشی را برعهده بگیرد. در این بین انجمن‌های مرتبط با تولید محتوا نیز بد عمل کرده‌اند. آن‌ها می‌توانستند فعال‌تر عمل کنند تا به امروز اکثر محتوای ما در فضای آنلاین از دیگر کشورها تامین شده است و این جای بحث دارد.»
در ادامه دکتر مدرسی از میهمانان این نشست با نمایش اسلایدهایی تفاوت سواد رسانه‌ای و استفاده از ابزارهای آنلاین را به مخاطبان توضیح داد. در طی نمایش این اسلایدها مخاطبان سواد رسانه‌ای را امری تاریخی درک کردند که از سال‌ها پیش و با مشاهده‌گری تصاویر و تغییر و تحولات ادامه داشته است.
او کتاب‌ها و سایت‌هایی را نیز جهت مطالعه به دیگران معرفی کرد. این اطلاعات در سامانه سلامت و حفاظت از کودک آنلاین به نمایش درآمده است. در نشست «تدبیر در صیانت از کودکان آنلاین» از این سامانه رونمایی شد. کانال تلگرامی آن نیز در نشانی C_O_P@ فعال است.
