به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، در ابتدای این نشست مریم جلالی پژوهشگر و فعال حوزه ادبیات کودک و نوجوان با بیان این‌که شعر ریتمیک باعث تقویت مغزی و زبانی نوزاد می‌شود گفت: نوزادان تا ۷ ماهگی قابلیت درک تمام واژه‌ها را ندارند اما آوا، هجا و ریتمِ تکرار را کامل می‌فهمند.
او با اشاره به نظریه‌های مختلف در این حوزه افزود: رشد شبکه شنیداری با ریتمی که نوزاد می‌شنود شکل می‌گیرد و این ریتم می‌تواند بین نیمکره چپ و راست هماهنگی ایجاد کند.
جلالی تصریح کرد: نوزاد از سه ماهگی مرز آوا و کلمات را تشخیص می‌دهد و در ادامه لالایی‌ها باعث می‌شود در ۱۸ ماهگی دایره لغات این نوزادان وسیع‌تر از آن‌هایی باشد که در معرض این اشعار نبودند. همچنین ضرباهنگ لالایی باعث می‌شود استرس نوزاد کمتر شود و در آرامش قرار بگیرد.
فعال حوزه ادبیات کودک و نوجوان بیان کرد: از پنج تا شش ماهگی شعربازی‌ها شروع می‌شود. نوزادان بین هفت تا هشت ماهگی فعل‌های ساده را درمی‌یابند و ماه نهم به بعد ریتم‌های معنادار را می‌فهمند.
او ادامه داد: اشعار از تولد تا پایان پنج ماهگی آوامحور و از شش ماهگی به بعد معنامحور و حرکت‌محور می‌شود.
پژوهشگر و فعال حوزه ادبیات کودک و نوجوان با بیان این‌که بیشتر کتاب‌های این مجموعه روی آوامحوری کار کردند، به مواردی از آثار این مجموعه اشاره داشت و گفت: کتاب «شعر لالایی» سروده مریم هاشم‌پور مؤلفه‌های آوامحوری دارد. «دالی دالی» سروده افسانه شعبان‌نژاد آوامحور و معنامحور است. «ویزو» سروده سعیده موسوی‌زاده از کلمات متضاد استفاده کرده است.
جلالی اضافه کرد: همچنین «مَشکِ دوو، کره دوو» سروده پیوند فرهادی آوامحور؛ «توتو آب، بیا بیا»، «توتو باد، بیا بیا» و «ماه توتو، بیا بیا» سروده مریم اسلامی معنامحور و «ما سه نفر» و «دلم می‌خواد تو بغلت بخوابم» حرکت محور هستند. معنامحوری از ادبیات رسمی استفاده می‌کند.
او در پایان با اشاره به این‌که قالب شعرهای مجموعه کتاب‌های «من به دنیا آمدم» کششی است گفت: از مهم‌ترین محاسن این اشعار مخاطب زیر چهار سال است. ضرباهنگ‌ها طرب‌انگیز است. ما موظف هستیم به بچه‌ها شادی دهیم حتی اگر خودمان شاد نباشیم.
دنبال سرودن کارهای با ارزش باشید
افسانه شعبان‌نژاد نویسنده و شاعر کودک و نوجوان دیگر سخنران این نشست بود. او در ابتدای صحبت‌هایش از نقدهایی که تنها توهین است و به ایراد کار اشاره‌ای ندارد گلایه کرد و گفت: من با نقد موافقم؛ اما نقد باید در اصلاح و پیشرفت کار مؤثر باشد و فقط ایراد نگیرد.
او افزود: به شجاعت تمام شاعرانی که در این مجموعه کار کردند تبریک می‌گویم.
شعبان‌نژاد عنوان کرد: باید برای ادبیات کودک کار کنیم و دنبال این نباشیم که فقط خودمان مطرح شویم. سعی کنید دنبال سرودن کارهای با ارزش باشید نه جشنواره‌ای.
این نویسنده و شاعر اظهار کرد: وقتی وارد حوزه ادبیات کودک و نوجوان شدم تمام تلاش و فکر ما سرودن شعر خوب برای بچه‌ها بود، الان متاسفانه این‌طور نیست. ما موظف هستیم برای ادامه ادبیات کودک با بهترین آثار تلاش و فعالیت کنیم.
این نویسنده و شاعر کودک با بیان این‌که برای این مجموعه زحمت زیادی کشیده شده است اضافه کرد: سه کتاب در این آثار مناسب نوزادانی بود که به دنیا نیامده بودند؛ مخاطب برخی کتاب‌ها مشخص نبود؛ شعرهایی بود که باید مادر برای نوزاد بخواند، بیشتر شعرها در فضای بسته و خانه بود و از فضای خانه پا را فراتر نگذاشتیم و بیشتر کارها مربوط به گروه سنی ۲ و ۳ سال است.
شعبان‌نژاد ادامه داد: «توتو آب، بیا بیا»، «توتو باد، بیا بیا» و «ماه توتو، بیا بیا» سروده مریم اسلامی کارهای خوبی بود، «قند و نبات» اکرم کشایی وزن خوبی داشت و «شعر لالایی» مریم هاشم‌پور خوب بود.
ضرورت استفاده از فرم‌های ساده برای ادبیات نوزادان
سپس کوروش پارسانژاد تصویرگر و گرافیست درباره تصویرگری مجموعه کتاب‌های «من به دنیا آمدم» بیان کرد: در کل به تصویرسازی مجموعه نمره قبولی نمی‌دهم. متوجه نمی‌شوم این کتاب‌ها چه تفاوتی با کتاب‌های مناسب برای گروه سنی کودک دارد؟ چون از نظر ساختار تصویری تفاوتی ندارند. این مجموعه تصویرسازی‌های خوبی که به درد مخاطب بخورد ندارد اگرچه کتاب «ما سه نفر» به نسبت دیگر آثار بهتر است.
او عنوان کرد: خواندن این شعرها از راه شنیداری می‌تواند حسی را منتقل کند ولی در رابطه با آنچه که دیده می‌شود به نظرم باید از فرم‌های بسیار ساده‌تر استفاده کرد.
پارسانژاد افزود: در تولید یک مجموعه باید خیلی حساس باشیم؛ تصویرگرانی را انتخاب کنیم که کارهای‌شان در نوع نگاه شبیه به هم باشد. درحالی‌که در این مجموعه گوناگونی سبک و سیاق تصویرگری را زیاد می‌بینیم. این جزئیات شاید برای کودک هم مناسب نباشد و باید خلاصه‌تر می‌شد.
مدیر مرکز تجربیات هنری و ایده‌های نو کانون پرورش فکری با اشاره به عدم هماهنگی میان فیزیک کتاب نوزادان و ویژگی‌های این سن در این مجموعه تصریح کرد: این کتاب‌ها باید با آثار گروه سنی بالاتر تفاوت داشته باشد. باتوجه به این‌که نوزاد کتاب را در دهانش می‌کند، جنس کتاب باید مناسب با نیاز او باشد؛ مثلا پارچه‌ای.
طراحی گرافیک و استفاده از فونت نامناسب برای اسم کتاب از دیگر موضوع‌هایی بود که پارسانژاد به آن‌ها نقد داشت.
او گفت: مجموعه‌های این‌چنینی باید یک روایت تصویری باشد که به مادر و پدر کمک کند. در این آثار بیشتر تصویرسازی‌ها ضعیف و بعضی مناسب کودک بالای ۲ سال است.
ادبیات نوزادان گفتمان جدیدی است
در ادامه فرهاد فلاح معاون فرهنگی کانون عنوان کرد: در یادگیری زبان اسپانیایی اولین مواجهه من با این زبان ادبیات نوزادان بود، چون زبان ساده‌تری دارد.
او تصریح کرد: مهم‌ترین اتفاق این مجموعه این است که درباره ادبیات نوزادی فعالیت کنیم. ادبیات نوزادان گفتمان جدیدی است که کانون می‌تواند شروع کند و نکته‌های مثبت و منفی آن را بررسی کنیم. در ادبیات نوزادان بیشتر لالایی شنیدیم درحالی‌که می‌توانیم این حوزه را گسترش دهیم.
فلاح با اشاره به انتشار کتاب‌های نیم متری برای خردسالان در دیگر کشورها اظهار کرد: خود کتاب ساختار ارتباطی شکل می‌دهد. اگر ادبیات برای نوزاد است مدل ارتباطی‌اش هم باید برای نوزاد باشد.
معاون فرهنگی کانون با بیان این‌که باید نظام مسائل ادبیات نوزادان طراحی شود گفت: تناسب‌سازی در تولید از پیش فرض‌های جدی است. آیا ادبیات نوزادان شامل قبل از تولد هم می‌شود؟ باید دید او چه مختصاتی دارد؟ این‌ها تعارض‌ها و تناقض‌هایی است که در این مجموعه وجود دارد.
او افزود: الهام‌بخشی تصویری یکی از موضوع‌هایی است که این مجموعه ایجاد کرده است. برخی از این کتاب‌ها امکان تولید هویت بصری در فضای خانه برای نوزاد دارد.
فرهاد فلاح در پایان گفت: از انتشار این مجموعه کتاب کمک بگیریم و فعالیت کانون را در این زمینه گسترش دهیم. باید کانون پرورش فکری را برای از ابتدای تولد ببینیم.
همچنین در بخشی از این نشست زهره پریرخ نویسنده کودک و نوجوان که مسئولیت نظارت بر تولید مجموعه «من به دنیا آمدم» را برعهده داشته است و مصطفی رحماندوست نویسنده کودک و نوجوان و عضو شورای عالی کتاب کانون پرورش فکری از موانع و سختی‌های انتشار این مجموعه سخن گفتند. پریرخ با اشاره به کاستی‌های این مجموعه به‌عنوان اولین تجربه کانون در حوزه ادبیات نوزادان، به این موضوع اشاره داشت که وقتی نیروی قوی داریم چرا باید به عقب برگردیم و کاری ارائه دهیم که ضعیف باشد.
یادآوری می‌شود «مَشکِ دوو، کره دوو» سروده پیوند فرهادی، «شعر لالایی» و «بازی، بازی، نوازش» هر دو سروده مریم هاشم‌پور، «ما سه نفر» و «دلم می‌خواد تو بغلت بخوابم» هر دو سروده خاتون حسنی، «توتو آب، بیا بیا»، «توتو باد، بیا بیا» و «ماه توتو، بیا بیا» هر سه سروده مریم اسلامی، «قند و نبات» و «پیش پیش لالا» هر دو سروده اکرم کشایی، «دالی دالی» سروده افسانه شعبان‌نژاد، «سیب سبز و سیب قرمز» سروده اکرم‌السادات هاشم‌پور، «ویزو» سروده سعیده موسوی‌زاده، از جمله کتاب‌های مجموعه «من به دنیا آمدم» (گروه سنی مثبت صفر) است که در این نشست مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
نشست نقد و بررسی مجموعه کتاب‌های «من به دنیا آمدم» روز شنبه ۱ آذر ۱۴۰۴ در سالن احمدرضا احمدی کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد.
