کار در حوزه‌ی ادبیات کودک مانند بازی در میدان مین است

نویسنده‌ی پیشکسوت رمان کودک و نوجوان می‌گوید که کار در حوزه‌ی ادبیات کودک مانند توپ‌بازی در میدان مین است، به دلیل این‌که باید هم‌زمان به مولفه‌هایی مانند کودک، دولت و جذاب بودن کتاب توجه داشته باشیم.

به گزارش اداره‌کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در نشست بررسی وضعیت کنونی کتاب کودک و نوجوان و چشم‌انداز آینده‌ی آن در هفدهمین جشنواره‌ی کتاب کودک و نوجوان، فریدون عموزاده خلیلی تصریح کرد که ادبیات کودک به مفهوم کلی آن حتما آینده‌ی بهتری خواهد داشت. هرچند این روزنامه‌نگار تاکید کرد که اگر بخواهیم ادبیات کودک را ارزیابی واقع‌بینانه کنیم باید ببینیم نسبت ادبیات ما در مختصات چگونه است و فاصله‌ی آن با مخاطب، جهان زیستی و نویسنده در کجا قرار دارد. سیر ادبیات کودک و نوجوان از ابتدا تا امروز چگونه بوده و اکنون در کجا قرار دارد.
عموزاده خلیلی اظهار داشت: وقتی می‌خواهیم در مورد پدیده‌ای مانند ادبیات کودک و نوجوان صحبت کنیم  ارزیابی ما نمی‌تواند خطی و نقطه‌ای باشد.
نویسنده مجموعه‌‌داستان "دو خرمای نارس" با اشاره به این‌که ادبیات کودک و نوجوان موجودی زنده است و حجم دارد، و از همین‌رو حرف زدن درمورد آن سخت می‌شود، تصریح کرد: از موجود زنده کارهایی سر می‌زند که پیش‌بینی آن مشکل است. ابتدا باید ابعاد مختلف موجود زنده را تعریف کرد و فکر کرد که کجا قرار دارد.
وی با ذکر مثالی سخنان خود را این‌طور ادامه داد: فرض کنیم می‌خواهیم پدیده‌ای مانند اتومبیل را بررسی کنیم؛ برای این کار باید مولفه‌هایی مانند قدرت، بدنه، سرعت، سواری و کاربری بررسی شوند. بر همین منوال، ادبیات کودک و هر پدیده زنده‌ی دیگری را هم با احتیاط بررسی می‌کنیم.
عموزاده خلیلی با اشاره به این‌که ادبیات کودک سه مولفه دارد، گفت: آن متنی را که ادبیات کودک نام‌گذاری می‌کنیم در مختصاتی قرار دارد که یک محور آن نویسنده، محور دیگر مخاطب و محور بعدی ذهن نویسنده است.
سردبیر مجله چلچراغ افزود: هستی، محور طولی ادبیات کودک، پدید آورنده، محور عمودی و محور بعدی مخاطب است. مخاطب می‌تواند جایگاه متن را تغییر دهد.
وی درمورد ارزیابی ادبیات کودک در دوره‌های مختلف اظهار داشت: تحلیل‌ها در هر دوره‌ای متفاوت بوده است؛ در دوره‌ای مخاطب و دوره‌ی دیگر جهان زیستی مخاطب مورد بررسی قرار می‌گرفت. هم‌چنین در دوره‌هایی نویسنده و هنر نویسنده اهمیت داشت که آثار این دوره توسط کودکان و بزرگ‌ترها درک نشده است.
عموزاده خلیلی با اشاره به این‌که اکنون به نقطه‌ی عطف رسیده‌ایم، تصریح کرد: در دهه‌ی 60 نگاه جهان پیرامونی به ادبیات غلبه داشته که به شدت ادبیات کودک ایدئولوژیک، دور از مخاطب و ادبیات محض بود. دهه‌ی 70 واکنشی به دهه‌ی 60 بود؛ آثار این دوره روی فرم تاکید داشت و محور نویسنده اوج گرفته بود. در دهه‌ی 80 نویسندگان به مخاطب توجه کردند، ولی در این دهه دوباره رویکرد به این حوزه کاریکاتوری شد. اما اکنون نقطه‌ی تلاقی، عطف و به اصطلاح نقطه‌ی بالانس این سه رویکرد است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: شاید از 6 سال گذشته شاهد وقوع اتفاق خوبی هستیم؛ این‌که ادبیات کودک و نوجوان توسط نسل جوان تولید می‌شود و تغییر نگاه در آن مشهود است؛ ادبیات آن درست است، مخاطب آن را می‌پسندد و می‌تواند جهان پیرامونی مخاطب را ببیند. بنابراین می‌شود گفت که حرکت‌های تازه‌ای شروع شده است.
این نویسنده تاکید کرد که هرچند این حرکت تازه، به تعادل کامل نرسیده، اما حرکت آن آغاز شده است.
رییس هیئت‌مدیره‌ی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، هم‌چنین با ذکر مثالی از آثار تازه، گفت: نویسندگان متوجه شده‌اند ژانر ادبیات وحشت مورد توجه است، بنابراین به این ژانر پرداخته‌اند. هم‌چنین نوشتن درباره‌ی اسطوره‌ها در ادبیات کودک و نوجوان در حال باب شدن است.
عموزاده خلیلی درخصوص جذابیت کتاب‌های ترجمه نیز گفت: در دوره‌ای به لحن توجه نمی‌کردیم، ولی در داستان‌های خارجی لحن وجود دارد. امروزه لحن شوخ‌طبعی و لودگی، بخشی از ادبیات نسل جوان شده است. هم‌چنین در صحبت‌های جدی آن‌ها لحن وجود دارد.
وی البته به آسیب‌شناسی این حوزه هم پرداخت و افزود: آسیبی که وجود دارد این است که برخی کارها به سمت تصنع و کپی‌کاری برود. نگرانی ام جهت‌گیری میل نویسندگان جوان به سمت نوشتن مانند نوشته‌های خارجی است.
این نویسنده‌‌ی رمان‌های نوجوان، گفت: اکنون در نقطه‌ی تقاطعی هستیم که ناشی از پارادوکس‌هایی مانند ترجمه و تالیف، ایستادن روی ادبیات کلاسیک، داشتن خلاقیت یا کپی‌کاری است.
عموزاده خلیلی به تصدی‌گری دولتی نیز اشاره داشت و در این زمینه تصریح کرد: برخلاف کسانی که ناامید هستند، باید امیدوار باشیم. رویکرد و پافشاری دولت این است که ادبیات ایدئولوژیک را عرضه کنیم، اما در فضای خصوصی، که دست دولت نیست اتفاق‌های خوبی در حال وقوع است.
وی خاطرنشان کرد: خیلی نگران تیراژ نیستم، باید مخاطب و ادبیات را به مفهوم خود ادبیات فراموش نکرده و جهان زیستی‌مان را سانسور نکنیم.
این نشست در حاشیه‌ی هفدهمین جشنواره‌ی کتاب کودک و نوجوان در کانون به دبیری حسین بکایی برگزار شد و در آن، علاوه بر عموزاده، حدیث لزر غلامی، رودابه حمزه‌ای و مریم محمدخانی به عنوان اعضای میزگرد حضور داشتند و جمعی از نویسندگان و روزنامه‌نگاران نیز بعد از سخنان حاضران، با طرح سوالاتی در بحث شرکت کردند.