جایزه‌ی جهانی، ملاک مناسب انتخاب کتاب‌ برای ترجمه نیست

یک مترجم پیشکسوت، می‌گوید که تعداد جوایز و میزان فروش آثار، به‌تنهایی دلایل خوبی برای گزینش و ترجمه‌ی کتاب برای کودکان و نوجوانان ایرانی نیستند.

محبوبه نجف‌خانی مترجم رمان‌ها و مجموعه‌داستان‌های کودک و نوجوان در حاشیه‌ی هفدهمین جشنواره‌ی کتاب کودک و نوجوان با ابراز نگرانی از بازار جهانی کتاب برای این گروه سنی، تصریح دارد که مترجمان بهتر است فارغ از تبلیغات و سیاست‌های تجاری فروش کتاب عمل کنند و ابتدا از کیفیت واقعی کتاب‌ها مطمئن شوند.
به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، او در ارزیابی آینده‌ی کتاب کودک و نوجوان ایران در بخش ترجمه معتقد است: بی‌اغراق بازار جهانی کتاب متاثر از تبلیغات است. در کل جهان، کافی است ژانری وارد بازار کتاب شود تا خیل عظیمی از نویسندگان درجه دو و سه شروع به تولید کتاب‌هایی شبیه به هم کنند و بازار را در دست بگیرند؛ این تا آن‌‌جاکه در این میان انتخاب اثر شایسته‌تر غیر ممکن شود. در چنین شرایطی انتخاب کتاب سخت می‌شود و به ناچار هم مخاطبان و هم مترجمان وارد بازی‌های تجاری می‌شوند. گمان می‌کنم در چنین شرایطی مترجمان ایرانی موظف اند آسیب‌های این اتفاق را با گزینش بهتر کتاب‌ها تلطیف کنند.
نجف‌خانی ادامه می‌دهد: اگرچه جایزه ملاک خوبی برای تورق یک کتاب است اما باید پرسید که آیا کتاب‌های برگزیده‌ی جهانی می‌توانند به من به عنوان مترجم و به نویسندگان و به مخاطبان در شیوه‌ی تفکر و تصمیم‌گیری کمکی کنند یا خیر. آن‌چه مسلم است تولید انبوه کتاب در بازار آمریکای شمالی و تقلید کشورهای اروپایی است. در این فضا از آن‌جاکه دیگر کشورها در شرایط بهتری قادر به تولید فکر هستند تولیدات آن‌ها مطلوب فرض می‌شود. سال‌هاست که کتاب‌ها به‌صورت مجموعه تولید می‌شوند. کتاب‌هایی با موضوع خون‌آشام و گرگینه نوشته می‌شوند و فروش آثار به دست سایت آمازون است. کتاب‌فروشی‌های کوچک در حال تعطیل شدن هستند و اگر توانسته‌اند روی پای خود بایستند به دلیل همکاری با دانشگاه‌ها و فروش وسایل جانبی در کنار کتاب‌هاست. در این شرایط سایت آمازون که سرتاسر آمریکا را تحت پوشش قرار داده است و کانادا نیز بی تاثیر از این اتفاق نیست.
این مترجم عقیده دارد که همین شرایط، انتخاب را برای مترجمان سخت‌تر کرده است.
نجف‌خانی که مجموعه‌های متنوعی از ادبیات کلاسیک را ترجمع کرده و آثاری در زمینه‌‌ی فانتزی به بازار کتاب معرفی کرده است، اضافه می‌کند: متاسفانه جوایز ادبی جهانی نیز معنای گذشته‌ی خود را از دست داده‌اند و یا ما به عنوان مترجم در انتخاب آثار برگزیده دقت نمی‌کنیم. کتابی را می‌خواندم که برنده‌ی جایزه‌ی نیوبری شده بود و درباره‌ی تاریخ آمریکا بود. نباید فراموش کرد که جایزه‌ی نیوبری یکی از ملاک‌های خود را پرداختن به تاریخ آمریکا قرار داده است. یا متاسفانه کتاب ضعیفی را خواندم که پس از جست‌وجوی اینترنتی نام جایزه‌ی این کتاب متوجه شدم این جایزه به «قلم اولی‌ها» و نویسندگان تازه‌کار تعلق می‌گیرد. بنابر این ضروری است که بدانیم فروش بالا و تعداد جوایز گواه مناسب بودن کتاب‌ها نیستند.
مترجم کتاب‌های ماتیلدا، مجموعه‌ی جودی دمدمی و نامه‌های فلیکس، با اشاره‌ی کوتاهی به فعالیت گروه‌های ادبی در سرتاسر دنیا برای تلطیف فضای پیش آمده، بازگشت بسیاری از ناشران به انتشار آثار کلاسیک و افسانه‌ها و آثار طنز را مفید می‌داند اما تاکید دارد که برای آن‌که بازار ترجمه‌ی ایران بیش از این تحت تاثیر سیاست‌های جهانی قرار نگیرد، مترجمان و ناشران در انتخاب آثار دقت بیشتری به کار ببرند.
داوران هفدهمین جشنواره‌ و نمایشگاه کتاب کودک و نوجوان، امسال در بخش ترجمه‌ی کتاب، به تکراری بودن آثار اشاره کرده بودند و تنها یک کتاب در حوزه‌ی کودکان را شایسته‌ی تقدیر دانسته بود.
این جشنواره از 18 تا 24 بهمن در خیابان حجاب تهران با برپایی فروشگاه‌ها و غرفه‌های فروش کتاب، کارگاه‌های هنری و فرهنگی نقاشی و قصه‌گویی و ... پذیرای خانواده‌ها و دانش‌آموزان است.